Άπάντησή μου στον AndMakrid για τις ανθρωποθυσίες στη Βίβλο
Κίμων (Video Translations)
Γεια σου AndMakrid.
Καθ' όλη τη διάρκεια του βίντεο επιχειρηματολογώ, με βάση τις ΡΗΤΕΣ εντολές του Ιαχωβά στους πιστούς του να τελέσουν εγκλήματα, τις οποίες παραθέτω από την Παλαιά Διαθήκη, και με βάση την εκτενή λίστα φόνων που τελεί ο ίδιος ο Ιαχωβάς, την οποία επίσης παραθέτω, ότι ένας τέτοιος Θεός δεν είναι πραγματικός Θεός αλλά μοιάζει περισσότερο με δαίμονα. Τα παραδείγματα είναι ξάστερα για οποιονδήποτε θέλει να τα διαβάσει και να τα σκεφτεί. Δεν υπάρχει θέμα ερμηνείας, ο Θεός λέει "σκοτώστε", εξοντώστε", "να μην μείνει ούτε ένας ζωντανός" κλπ..
Αλλά υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα εγκλήματα είναι θέμα ερμηνείας. Ας πούμε, όταν οι Ισραηλίτες κλέβουν ομαδικά κορίτσια από γειτονική φυλή και τις κάνουν γυναίκες τους (Κριτές 21:15-23) ή ο Θεός τούς προστάζει να πάρουν για γυναίκες τους, μεταξύ των άλλων γυναικών τους, κοπέλες άλλων φυλών που αιχμαλώτισαν αφότου επιτέθηκαν στις πόλεις τους και σκότωσαν τους γονείς τους, είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι τα κορίτσια δεν θα ήθελαν να κάνουν σεξ με τους απαγωγείς τους ή με τους φονιάδες των γονιών τους, ή μάλλον να κάνουν καν σεξ όταν είναι μικρές, και γι' αυτό η σεξουαλική πράξη μαζί τους αποτελεί βιασμό. Αυτό το επιχειρηματολογεί στο βίντεό μου εύγλωττα η νέγρα γυναίκα, καθώς και ο Μάικλ Σέρλοκ (Michael Sherlock), συγγραφέας του τρίτομου έργου "Είμαι ο Χριστός".
«ΟΤΑΝ βγεις να πολεμήσεις τους εχθρούς σου, και ο Κύριος ο Θεός σου τους παραδώσει στα χέρια σου, και πάρεις απ’ αυτούς αιχμαλώτους, και δεις ανάμεσα στους αιχμαλώτους μια όμορφη γυναίκα, και την επιθυμήσεις για να την πάρεις στον εαυτό σου για γυναίκα, τότε θα τη φέρεις στο σπίτι σου, και θα ξυρίσει το κεφάλι της, και θα κόψει τα νύχια της· και θα βγάλει τα ενδύματα της αιχμαλωσίας της από πάνω της, και θα καθίσει στο σπίτι σου, και θα κλάψει τον πατέρα της και τη μητέρα της έναν ολόκληρο μήνα· και ύστερα θα μπεις μέσα σ’ αυτή, και θα είσαι άνδρας της, κι εκείνη θα είναι γυναίκα σου.»
(Δευτερονόμιο κεφ. 21, στ. 10-13)
Το βιβλικό κείμενο συχνά "ντύνει" σε θετική ή ουδέτερη γλώσσα αποτρόπαιες πράξεις, αλλά γι' αυτό έχουμε μυαλό, για να το χρησιμοποιούμε και να σκεφτόμαστε. Στις περιπτώσεις αυτές λοιπόν, παρουσιάζω το πλαίσιο αναφοράς και τα επιχειρήματα επικριτών της Βίβλου για να δείξω περί τίνος πρόκειται και να προωθήσω την οπτική ότι, και αυτές οι περιπτώσεις επίσης, δεν διαφέρουν από τις άλλες στις οποίες ο Θεός λέει ΡΗΤΑ π.χ. "σκοτώστε". Φυσικά, σε κάθε ερμηνεία μπορεί να κάνεις λάθος, γιατί δεν είσαι θεός, ένα ανθρώπινο μυαλό έχεις. Αλλά υποχρεούσαι να το χρησιμοποιήσεις με τον καλύτερο τρόπο.
Ένα τέτοιο θέμα είναι και αυτό των ανθρωποθυσιών, το οποίο σχολιάζεις. Είναι πιο πολύπλοκο από τις περιπτώσεις ρητής θεϊκής εντολής για τη διάπραξη εγκληματικών πράξεων, επειδή υπάρχουν στην εβραϊκή Βίβλο, αυτήν που κρατάμε στα χέρια μας, τόσο στοιχεία ότι ο Ιαχωβάς ζητούσε από τους πιστούς του τελετουργικές ανθρωποθυσίες όσο και στοιχεία ότι τις απόρριπτε (ειδικά στις περιπτώσεις που γίνονται σε άλλους θεούς, που είναι το πλαίσιο αναφοράς – για εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα βλέπε σημείωση 3).
Ακριβώς επειδή το θέμα αυτό χρειάζεται περισσότερο ψάξιμο και ερμηνεία από τα άλλα, ανέβασα ειδική ανάρτηση που παρουσιάζει έγκριτους επικριτές της Βίβλου να υποστηρίζουν ότι όντως η Βίβλος (λέγοντας "Βίβλος" πάντα αναφέρομαι στη Βίβλο που κρατάμε σήμερα στα χέρια μας) ζητά ανθρωποθυσίες και τέτοιες γίνονταν στον Ιαχωβά. Η παράθεση αυτή, σύνδεσμο για την οποία ήδη σου έδωσα, βρίσκεται στη διεύθυνση http://www.youtubetranslations.gr/on_sacrifice_pop_up.htm και μεταξύ άλλων παραθέτει από τη Βίβλο, προσφέροντάς μας τροφή για στοχασμό:
«Μην καθυστερείς να μου προσφέρεις το μερίδιό μου απ’ ό,τι βγάζει το αλώνι σου ή το πατητήρι σου. Θα μου δώσεις τους πρωτότοκους γιους σου. Το ίδιο θα κάνεις και με τα βόδια σου και τα πρόβατά σου. Εφτά μέρες θα μένουν τα πρωτότοκα κοντά στη μάνα τους και την όγδοη μέρα θα μου τα προσφέρεις θυσία. Οφείλετε να είστε αφιερωμένοι σ’ εμένα.»
(Λευιτικό κεφ. 27, στ. 28-29)
Ή επίσης:
«Ό,τι όμως αφιέρωσε κανείς ολοκληρωτικά στον Κύριο, απ’ όλα όσα έχει, είτε πρόκειται για άνθρωπο είτε για ζώο είτε για ιδιόκτητο χωράφι, αυτό δεν μπορεί ούτε να πουληθεί ούτε να εξαγοραστεί. Είναι αγιότατο, ξεχωρισμένο για τον Κύριο. Ακόμα κι ένας άνθρωπος αφιερωμένος ολοκληρωτικά δεν μπορεί να εξαγοραστεί. Πρέπει οπωσδήποτε να θανατωθεί.» (Λευιτικό κεφ. 27, στ. 28-29) Και ομοίως η ίδια έννοια σε αυτή τη μετάφραση («θα θανατωθεί οπωσδήποτε») καθώς και σε αυτή («Πρέπει οπωσδήποτε να θανατωθεί»), ενώ αυτή προσπαθεί να αποκρύψει από τον αναγνώστη την αλήθεια μεταφράζοντας «αλλά θα μένη αφιερωμένος μέχρι θανάτου στον Θεόν», προσπαθώντας να δημιουργήσει την εντύπωση ότι πρόκειται για ιερατική αφιέρωση μάλλον παρά για ανθρωποθυσιαστήρια αφιέρωση, όταν ξεκάθαρα ο αρχαιοελληνικός στίχος λέει "οὐ λυτρωθήσεται, ἀλλὰ θανάτῳ θανατωθήσεται". Ίδια είναι η επιδίωξη των υποστηρικτών της Βίβλου και στο εδάφιο που συζητούμε. Επιχειρηματολογούν ότι πρόκειται για ιερατική αφιέρωση των κοριτσιών στον Ιαχωβά, όπως για παράδειγμα στην ακόλουθη επιχειρηματολογία σε χριστιανική ιστοσελίδα αφιερωμένη στην επίκριση του μωαμεθανισμού:
«Τις μικρές αιχμάλωτες πήραν οι ιερείς και όχι βέβαια ο Θεός. Λογικά θα ανατρέφονταν ως προσήλυτες μέσα στις οικογένειες των ιερέων. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ίσως να εκτελούσαν καθήκοντα σκλάβων, ανάλογα με την ηλικία τους, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι θα διδάσκονταν την ιουδαϊκή θρησκεία. Δεν υπάρχει εδώ τίποτα "φρικιαστικό", και καμιά αναφορά σε παιδεραστία, ούτε του… Θεού ούτε κανενός άλλου.»
Δεν θα μπορούσε άλλωστε να πρόκειται για οτιδήποτε άλλο πέραν μιας ιερατικής αφιέρωσης, μια που ο χριστιανισμός είναι θρησκεία αγάπης, όπως μας εξηγεί η ίδια ιστοσελίδα (και κάθε άλλη χριστιανική πηγή):
«Κάποιοι σήμερα παρουσιάζουν το Ισλάμ ως θρησκεία δικαιοσύνης και ειρήνης, και αυτή η απατηλή ιδέα κάνει ανθρώπους που βαπτίστηκαν Χριστιανοί αλλά έχουν άγνοια της πίστης τους και της παρουσίας του Θεού στη ζωή τους, να γυρίζουν την πλάτη στον Χριστιανισμό και να γίνονται μουσουλμάνοι. Κανείς Χριστιανός όμως δεν σκοτώνει τους αρνησίχριστους Χριστιανούς που εξισλαμίζονται. Αυτό γιατί ο Χριστιανισμός είναι μια θρησκεία αγάπης, που δεν έχει σκοπό την καταστροφή του αμαρτωλού, ούτε του αιρετικού ούτε του αποστάτη, αλλά τη διόρθωσή του.»
Η Βίβλος βέβαια δίνει άλλη διδασκαλία όταν λέει:
«Σε περίπτωση που ακούσεις να λέγεται σε κάποια από τις πόλεις σου, τις οποίες σου δίνει ο Ιεχωβά ο Θεός σου για να κατοικήσεις εκεί: “Άχρηστοι άντρες βγήκαν από ανάμεσά σου για να προσπαθήσουν να απομακρύνουν τους κατοίκους της πόλης τους, λέγοντας: "Πάμε να υπηρετήσουμε άλλους θεούς, τους οποίους δεν γνωρίσατε"”, τότε πρέπει να ψάξεις και να ερευνήσεις και να ρωτήσεις σχολαστικά· και αν αυτό αποδειχτεί αλήθεια —αυτό το απεχθές πράγμα όντως συνέβη ανάμεσά σου— πρέπει εξάπαντος να πατάξεις τους κατοίκους εκείνης της πόλης με την κόψη του σπαθιού. Αφιέρωσε την ίδια και ό,τι υπάρχει σε αυτήν, καθώς και τα κατοικίδια ζώα της, στην καταστροφή με την κόψη του σπαθιού. Και όλα τα λάφυρά της πρέπει να τα μαζέψεις στη μέση της πλατείας της, και πρέπει να κάψεις στη φωτιά την πόλη και όλα τα λάφυρά της ως ολοκληρωτική προσφορά στον Ιεχωβά τον Θεό σου [πρόσεξε κι εδώ τη λέξη "προσφορά", δηλαδή τελετουργική θυσία στο Θεό] · και θα είναι σωρός ερειπίων στον αιώνα. Δεν πρέπει να ανοικοδομηθεί ποτέ. Και τίποτα απολύτως από αυτό που θα έχει κατασταθεί ιερό ως ανάθεμα δεν πρέπει να κολλήσει στο χέρι σου, προκειμένου να απομακρυνθεί ο Ιεχωβά από το φλογερό θυμό του και να σου δείξει έλεος και να σε ελεήσει και να σε πληθύνει, ακριβώς όπως ορκίστηκε στους προπάτορές σου. Διότι πρέπει να ακούς τη φωνή του Ιεχωβά του Θεού σου, τηρώντας όλες τις εντολές του που σε διατάζω σήμερα, ώστε να πράττεις το σωστό στα μάτια του Ιεχωβά του Θεού σου.»
Δευτερονόμιο 13:12-19
Αν αφήσουμε κατά μέρος την πεποίθηση ότι η Βίβλος διδάσκει μια θρησκεία αγάπης και απλά κοιτάξουμε τι λένε τα ίδια τα εδάφια, δεν θα είναι σαφές ότι τα δύο εδάφια που πιο πάνω παρέθεσα σχετικά με την τελετουργική θυσία, ζητούν ακριβώς αυτήν; Ας τα διαβάσουμε ακόμα μια φορά, ακόμα κι αν ίσως αισθανόμαστε απρόθυμοι να τα αναγνωρίσουμε και να τα σχολιάσουμε, να τα αντιληφθούμε και να τα αποδεχτούμε:
Εδάφια από το Λευιτικό
«Μην καθυστερείς να μου προσφέρεις το μερίδιό μου απ’ ό,τι βγάζει το αλώνι σου ή το πατητήρι σου. Θα μου δώσεις τους πρωτότοκους γιους σου. Το ίδιο θα κάνεις και με τα βόδια σου και τα πρόβατά σου. Εφτά μέρες θα μένουν τα πρωτότοκα κοντά στη μάνα τους και την όγδοη μέρα θα μου τα προσφέρεις θυσία. Οφείλετε να είστε αφιερωμένοι σ’ εμένα.»
(Λευιτικό κεφ. 27, στ. 28-29)
«Ό,τι όμως αφιέρωσε κανείς ολοκληρωτικά στον Κύριο, απ’ όλα όσα έχει, είτε πρόκειται για άνθρωπο είτε για ζώο είτε για ιδιόκτητο χωράφι, αυτό δεν μπορεί ούτε να πουληθεί ούτε να εξαγοραστεί. Είναι αγιότατο, ξεχωρισμένο για τον Κύριο. Ακόμα κι ένας άνθρωπος αφιερωμένος ολοκληρωτικά δεν μπορεί να εξαγοραστεί. Πρέπει οπωσδήποτε να θανατωθεί.»
(Λευιτικό κεφ. 27, στ. 28-29)
Κι όμως, αρνήθηκες ότι η Βίβλος περιλαμβάνει τέτοια εντολή, όταν είπες:
«Από κει και πέρα, όποιος έχει διαβάσει την Παλαιά Διαθήκη, και ειδικά βιβλία όπως το Λευιτικό, ή τους Αριθμούς, βρίσκεται μπροστά σε μία εξαιρετικά αναλυτική έως και εκνευριστική παράθεση εντολών, οι οποίες αφήνουν στη συνέχεια και το ίχνος τους στις παραδόσεις του λαού του Ισραήλ. Από τις εντολές αυτές, η ανθρωποθυσία απλώς απουσιάζει - ενώ στην αντίθετη περίπτωση θα δέσποζε.»
Ή όταν επίσης είπες:
«Το ότι οι Ισραηλίτες θυσίασαν ανθρώπους "σε κάποιες περιπτώσεις", δεν σημαίνει πως τους το ζήτησε ο θεός τους ή ο θρησκευτικός τους νόμος. »
Στην ειδική μου ανάρτηση σού παρέθεσα επίσης τον Ιεζεκιήλ:
«Επίσης, τους έδωσα νόμους που δεν ήταν καλοί και κανόνες με τους οποίους δεν μπορούσαν να έχουν ζωή, και τους μίανα μέσα από τις ίδιες τους τις προσφορές των πρωτογέννητών τους σε Μένα, έτσι ώστε να τους καταστρέψω. Το έκανα για να γνωρίσουν ότι είμαι ο Κύριος.»
(Ιεζεκιήλ κεφ. 20, στ. 25-26)
http://www.openbible.info/topics/human_sacrifice
http://biblehub.com/context/ezekiel/20-25.htm
Τι συναντάμε στο παραπάνω εδάφιο; Συναντάμε την Παλαιά Διαθήκη, η οποία υποτίθεται ότι είναι θεόπνευστη και παρουσιάζει τον ένα και μοναδικό αληθινό και άγιο Θεό, να παρουσιάζει τον ίδιο αυτό Θεό να λέει ότι αυτός ο Ίδιος έδωσε την εντολή στους Ισραηλίτες να του θυσιάζουν τελετουργικά τα παιδιά τους, τα "πρωτογέννητά" τους, ακριβώς όπως θυσίαζαν τα "πρωτογέννητα" των ζώων.
Εγώ να δεχτώ ότι πράγματι η Βίβλος είναι θεόπνευστη και ότι ο θεός της, ο Ιαχωβάς, την ενέπνευσε. Αλλά τι είδους θεός είναι αυτός που, ο ίδιος εκείνος, παραδέχεται ότι ζητά από τους πιστούς του να θυσιάζουν σε αυτόν τα παιδιά τους, ότι τους δίνει τέτοιους κανόνες και τέτοιους νόμους (είτε τους δίνει την εποχή εκείνη είτε λίγους αιώνες νωρίτερα); Εμένα μου φαίνεται δαίμονας αυτός ο θεός. Πρόκειται απλώς για "ανθρωπιστική κριτική" αν πούμε πως ένας θεός που σου ζητά να του θυσιάσεις τα παιδιά σου είναι δαιμονικός;
Στην καταχώρισή της για τις θυσίες παιδιών, η Wikipedia λέει:
«Στο Ιεζεκιήλ 20:25-26 ο Θεός λέει ότι έδωσε στους Ισραηλίτες νόμους με τους οποίους δεν μπορούσαν να έχουν ζωή και ότι τους μίανε μέσα από τις προσφορές των πρωτογέννητών τους σε Κείνον, προκειμένου να τους γεμίσει με τρόμο και να αποκαλύψει τον εαυτό Του ως Δεσπότη τους. [16][17][18] Ο Ιεζεκιήλ λέει ότι, από τότε που ο λαός του Ισραήλ ήταν στην έρημο, οι άνθρωποι της Ιουδαίας θυσίαζαν τους γιους τους στη φωτιά, μέχρι και στις μέρες του. [16] Οι θυσίες παιδιών επιβεβαιώνονται στην Έξοδο 22:29 όπου ο Θεός απαιτεί τα πρωτότοκα αρσενικά από ανθρώπους, βοοειδή και πρόβατα.»
Από το γνωστό βιβλίο του Σαμ Χάρις Γράμμα προς ένα Χριστιανικό Έθνος (για τον ίδιο τον Σαμ Χάρις, διάσημο και βραβευμένο επικριτή της Βίβλου, θα μιλήσω πιο κάτω):
«Φυσικά, στο Θεό του Αβραάμ δεν ήταν άγνωστος ο τελετουργικός φόνος. Περιστασιακά, καταδικάζει την πρακτική (Δευτερονόμιο 12:31, Ιερεμίας 19:4-5, Ιεζεκιήλ 16:20-21)· σε άλλα σημεία, την απαιτεί ή την επιβραβεύει (Έξοδος 22:29-30, Κριτές 11:29-40, Βασιλέων 13:1-2, Β' Βασιλέων 3:27, Β' Βασιλέων 23:20-25, Αριθμοί 31:40, Δευτερονόμιο 13:13-19). [Τα εδάφια αυτά μπορούν αναλυτικά να διαβαστούν εδώ.] Στην περίπτωση του Αβραάμ, ο Θεός απαιτεί ο Αβραάμ να θυσιάσει τον γιο του Ισαάκ αλλά σταματά το χέρι του την τελευταία στιγμή (Γένεση 22:1-18), χωρίς ποτέ να προτείνει ότι η πράξη της σφαγής του ίδιου σου του παιδιού είναι ανήθικη. Αλλού, ο Θεός ομολογεί ότι ενέπνευσε την ανθρωποθυσία ώστε να μιάνει τους τελεστές της (Ιεζεκιήλ 20:26), ενώ την τελεί ο Ίδιος σκοτώνοντας τα πρωτογέννητα της Αιγύπτου (Έξοδος 11:5). Η ιεροτελεστία της περιτομής δημιουργείται ως αντικατάσταση της θυσίας του παιδιού (Έξοδος 4:24-26) και ο Θεός μοιάζει γενικά να ενθαρρύνει την αντικατάσταση ανθρώπων με ζώα. Στ' αλήθεια, θα ήταν δύσκολο να υπερβάλεις το πάθος με το οποίο διψά για το αίμα των ζώων και προσέχει τις όμορφες λεπτομέρειες της σφαγής και του καψίματος τους.»
https://www.samharris.org/afterword-to-the-vintage-books-edition
Στην ειδική μου ανάρτηση για το θέμα παραθέτω δημοσίευση της Εταιρείας Βιβλικής Γραμματείας, γραμμένη από την Julie Faith Parker, στην οποία διαβάζουμε:
«Η εβραϊκή Βίβλος εμφανίζεται αθέλητα να ανατρέπει την ίδια της την επιμονή ότι οι θυσίες παιδιών ήταν πρακτική άλλων λαών, επειδή, άδηλα όσο και έκδηλα, ζωηρά απεικονίζει τον Ιαχωβά ως έναν θεό θυσίας παιδιών (a god of child sacrifice).»
Πολύτιμα και Ευάλωτα - Τα Παιδιά στην Εβραϊκή Βίβλο – Julie Faith Parker, Εταιρεία Βιβλικής Γραμματείας
Η Parker καταγράφει τους διάφορους λόγους για τους οποίους οι Εβραίοι θυσιάζουν τα παιδιά τους (χωρίς όμως, όπως λέει, να είναι "προεξέχον" έθιμο της ισραηλινής λατρείας αυτό), και ένας από τους λόγους είναι:
«Θεολογικά, θυσιάζοντας ένα παιδί τιμάς τον Ιαχωβά, που ζητά ο ίδιος να του θυσιάζονται τα πρωτότοκα. Όπως η πρώτη σοδειά, η καινούργια ζωή θεωρείται πολύτιμη, έτσι η θυσία νοηματοδοτείται ως απόδειξη βαθιάς αφοσίωσης.»
Όπως λέει και ο ίδιος ο Ιαχωβάς στο σχετικό απόσπασμα που παρέθεσα πιο πάνω, εξηγώντας γιατί ζητά τις θυσίες: «Οφείλετε να είστε αφιερωμένοι σ’ εμένα.» (Λευιτικό κεφ. 27, στ. 29 ) Ή, όπως λέει και η Wikipedia: «… για να τους γεμίσει με τρόμο και να αποκαλύψει τον εαυτό του ως Δεσπότη τους.»
Συνεπώς κάνεις λάθος όταν επιχειρηματολογείς:
«Στις περιπτώσεις αυτές, έχει δίκιο η εισαγωγή από το Oxford Bibliographies που επικαλέστηκες, στο να ισχυρίζεται πως ο Γιαχβέ ήταν ο αποδέκτης των ανθρωποθυσιών που έγιναν "σε κάποιες περιπτώσεις". Το επιχείρημα ωστόσο δεν ισχύει αντίστροφα. Το ότι οι Ισραηλίτες θυσίασαν ανθρώπους "σε κάποιες περιπτώσεις", δεν σημαίνει πως τους το ζήτησε ο θεός τους ή ο θρησκευτικός τους νόμος.»
Βλέπεις ότι τους το ζητά όντως ο θρησκευτικός τους νόμος και πως "κάποιες περιπτώσεις"1 σημαίνει απλά ότι δεν ήταν ένα προεξέχον ισραηλινό έθιμο, ωστόσο ήταν όντως ένα ισραηλινό έθιμο και το ζητούσε όντως ο ισραηλινός θεός μέσα στην ίδια την Παλαιά Διαθήκη. Και… αν το ζητούσε τον έβδομο ή τον έκτο ή τον τέταρτο αιώνα π.Χ., κάνει κάποια διαφορά; Πώς μπορεί οποτεδήποτε ένας αληθινός και άγιος θεός να ζητά να του σφάξεις τα παιδιά σου; Άρα, είτε η Αγία Γραφή δεν είναι θεόπνευστη αλλά ακόμα ένα βιβλίο που καθρεπτίζει μια συγκεκριμένη κουλτούρα, περιλαμβάνοντας κομμάτια που είναι αντίθετα μεταξύ τους και αντανακλούν διαφορετικές τάσεις ή και εποχές σε αυτή την κουλτούρα, είτε υπάρχει πράγματι ένα τέτοιο ον, το οποίο απαιτεί ή απαιτούσε να σφάζεις τα παιδιά σου προς τιμήν του, όπως δηλώνει το ίδιο το εμπνευσμένο από αυτό το ον ιερό βιβλίο της θρησκείας του που κρατούμε στα χέρια μας, οπότε πρόκειται για σατανικό ον. Μπορείς να αποφύγεις αυτό το συμπέρασμα; Πες μου ειλικρινά.
Μα, αλήθεια…: Αν θα ήθελες να αποδώσεις το έθιμο της ανθρωποθυσίας σε άλλους, χειρότερους λαούς (όλοι βέβαια οι λαοί είναι χειρότεροι, εφόσον η Π.Δ. μάς παρουσιάζει το Ισραήλ ως τον περιούσιο λαό), γιατί να μην αποδώσεις και αυτόν τον ίδιο τον θεό, τον Ιαχωβά, στους άλλους λαούς; Αυτό κάνει η βραβευμένη καθηγήτρια θρησκειολογίας του Πανεπιστημίου Γιέιλ Κριστίν Χέις (Christine Hayes), που παρουσιάζω στο βίντεο, και η οποία, σύμφωνα με την Γουικιπίντια, είναι από τους πρώτιστους ακαδημαϊκούς στις κλασικές ιουδαϊκές σπουδές.
Στο βίντεο η Hayes εμφανίζεται να διδάσκει στο Γιέιλ ότι ο ίδιος ο Ιαχωβάς ήταν "δανεισμένος" από τον γειτονικό λαό της αρχαίας Φοινίκης. Ήταν, μας εξηγεί, ένας παγανιστικός θεός, που μάλιστα είχε και σύζυγο από το φοινικικό πάνθεο. Στη βάση ότι, όπως επιχειρηματολογεί ο χριστιανισμός, κάθε παγανιστικός θεός είναι δαιμονικός, αναρωτιέμαι γιατί να είναι παράξενο που ένας τέτοιος δανεισμένος δαιμονικός θεός ζητά ανθρωποθυσίες στο ιερό εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης. Το γενικότερο πλαίσιο των εγκλημάτων που κάνει αυτός ο ίδιος θεός ή των ρητών εντολών που δίνει για να τελέσουν εγκλήματα οι πιστοί του, δεν αποδεικνύει βέβαια ότι απαιτεί και ανθρωποθυσίες, όπως με κατηγορείς ότι πρεσβεύω καθώς, όπως λες, μπερδεύω την απόδειξη με την ένδειξη. Μόνο τα ίδια τα κείμενα μπορούν προφανώς να προσφέρουν απόδειξη (και τέτοια βιβλικά εδάφια παρέθεσα στην ειδική μου ανάρτηση μα τα άφησες ασχολίαστα2). Απλά, επειδή ο χριστιανός πάντα θα ρωτήσει "Μα πώς είναι δυνατόν ένας καλός θεός να ζητά ανθρωποθυσίες;", παρουσιάζω και το γενικότερο πλαίσιο, τη γενικότερη εικόνα αυτού του θεού (π.χ. τη στάση του εν γένει προς τις Μαδιανίτισσες γυναίκες στο σχετικό απόσπασμα), όπως σαφώς, εύγλωττα και ρητά μας παρουσιάζεται στη Βίβλο, για να δείξω ότι δεν πρόκειται καν για ένα "καλό θεό", κάθε άλλο δα, και να μπορέσει ο αναγνώστης να δώσει στα στοιχεία μια μη σοκαρισμένη και μη δύσπιστη ανάγνωση.
Γράφεις:
«Τηρουμένων των αναλογιών, δεν θα ήταν δυνατόν κανείς να εγκαλεί για τέλεση ανθρωποθυσιών τον Πλούταρχο (που ήταν αρχιερέας των Δελφών κατά την ελληνιστική εποχή), μόνο και μόνο επειδή έχουμε ισχυρότατες ενδείξεις πως και οι αρχαίοι Έλληνες τελούσαν ανθρωποθυσίες κατά την προϊστορική αρχαιότητα.»
Δεν υπονόησα πως πρέπει κανείς να εγκαλέσει σήμερα έναν χριστιανό ιερέα ή ραβίνο, για εγκλήματα που έχουν κάνει στο παρελθόν άλλα μέλη του κλήρου. Εδώ δεν συζητάμε την ποιότητα ανθρώπων που ζουν την παροδική ζωή των εβδομήντα χρόνων, αλλά την ποιότητα ενός Θεού που παραμένει –εξ ορισμού– αναλλοίωτος και ανέγγιχτος από το πέρασμα του χρόνου. Αν αυτός ο Θεός απαιτεί ανθρωποθυσίες χθες, σήμερα ή αύριο, δεν είναι ένας πραγματικός Θεός. Πρόκειται είτε για ανθρώπινη επινόηση είτε για δαίμονα. Δεν είναι λογικό;
Τώρα, ας περάσουμε στις πηγές μου.
Πρώτιστη πηγή είναι βέβαια η ίδια η Βίβλος, το υποτίθεται "θεόπνευστο" αυτό κείμενο του οποίου οι στίχοι προωθούν ρητά εθνοκαθάρσεις, εκτελέσεις αλλοδόξων, ομοφυλοφίλων, γυναικών που απάτησαν τον άντρα τους, γυναικών που βρέθηκαν μη παρθένες την πρώτη νύχτα του γάμου, γυναικών που δεν φώναζαν αρκετά δυνατά, ώστε να ακουστούν, όταν κάποιοι άντρες συνέβη να τις βιάσουν, ανθρώπων που δεν πειθαρχούν στους γονείς τους, και τα λοιπά και τα λοιπά. Από το κείμενο της Π.Δ. παραθέτω συνεχώς στο βίντεο.
Μετά, χρησιμοποιώ ως πηγές θεολόγους με διδακτορικά, όπως την Κριστίν Χέις του Γιέιλ την οποία μόλις ανέφερα σε σχέση με την παγανιστική ταυτότητα του Ιαχωβά, ή άλλους ακαδημαϊκούς, όπως τον Ζεέβ Χέρτσογκ, επιφανή αρχαιολόγο ανασκαφών, καθηγητή στο Τμήμα Αρχαιολογίας και Σπουδών Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ή τον Amihai Mazar του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, τον οποίο παρουσιάζω στο κλιπ από ντοκιμαντέρ με θέμα τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή του Ισραήλ (ειδώλια) που απεικονίζουν το παγανιστικό ανδρόγυνο Ιαχωβά-Ασερά.
Ωστόσο, θα ήθελα να καταλάβεις πως οι πηγές που η κοινωνία αναγνωρίζει ως έγκριτες δεν εξαντλούνται στους θεολόγους με διδακτορικά. Ας πούμε, οι σκεπτικιστές / επικριτές της Βίβλου, των οποίων στο βίντεό μου παρουσιάζω ομιλίες, οι Σαμ Χάρις και Κρίστοφερ Χίτσενς, είναι διάσημες προσωπικότητες που καλούνται για debates στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής (δηλ. του κόσμου). Αυτά είναι επίσημα debate τους με απολογητές-υπερασπιστές της Βίβλου (θεολόγους με διδακτορικά), τα οποία προβάλλονται ακόμα και τηλεοπτικά. Κανένας δεν αμφιβάλλει για τη γνώση που έχουν οι επικριτές αυτοί, ή για την έγκυρη επιχειρηματολογία τους, που λαμβάνει την προσοχή της αφρόκρεμας των διανοουμένων του αμερικανικού κόσμου, στους οποίους προβάλλεται και οι οποίοι, μεταξύ εκατομμυρίων άλλων αναγνωστών, διαβάζουν τα βιβλία τους. (Π.χ. τα βιβλία του Σαμ Χάρις για τη θρησκεία έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 20 γλώσσες και ειδικά το βιβλίο του "Το Τέλος της Πίστης" έχει λάβει το γνωστό διεθνές βραβείο PEN που δίνεται για λογοτεχνία που προωθεί τον ανθρωπισμό, ενώ ο ίδιος δεν έχει σπουδάσει καν θεολογία, αλλά φιλοσοφία, με πτυχίο από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, και επιστήμη, με διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες https://www.samharris.org/about ). Κανένας δεν απορρίπτει τους ισχυρισμούς των επικριτών αυτών στη βάση ότι πρόκειται για τυχάρπαστους, προκατειλημμένους και "άσχετους" σκεπτικιστές, αλλά όλοι παίρνουν στα σοβαρά την επιχειρηματολογία τους, περιλαμβανομένων και των βιβλικών πηγών που παραθέτουν.
Σε αυτή λοιπόν τη βάση, κι εγώ επίσης δεν παρουσιάζω στο βίντεο μόνο πανεπιστημιακούς θεολόγους με διδακτορικά. Παρουσιάζω γενικώς άτομα στα οποία η κοινωνία έχει αποδώσει το status ενός έγκριτου επικριτή της Βίβλου.
Ένας τέτοιος επικριτής είναι και ο Thom Stark, τον οποίο παραθέτω από συνέντευξή του στη γνωστή βρετανική εφημερίδα Χάφινγκτον Ποστ σε σχέση με τις ανθρωποθυσίες στη Βίβλο και για τον οποίο ειρωνικά και, επίτρεψέ μου, απληροφόρητα, γράφεις:
«Το ίδιο ισχύει και για τον Stark, ο οποίος είναι ένας απλός κάτοχος master στη θεολογία που συνέγραψε ένα βιβλίο. Δεν μπορώ, ούτε θέλω να αποκλείσω το δικαίωμα του να έχει δίκιο ο πρώτος πτυχιούχος θεολογίας στον κόσμο που διατυπώνει μια νέα και ενδιαφέρουσα θεωρία. Το ότι βρέθηκε ένας, δεν σημαίνει ωστόσο πως η θέση του αποτελεί και δεδομένο.»
Είδαμε ήδη ότι δεν είναι ο "πρώτος" ή ο "ένας" πτυχιούχος θεολογίας που διατυπώνει μια "νέα και ενδιαφέρουσα" θεωρία. Ας δούμε τώρα αν είναι και τυχάρπαστος.
Στο βιογραφικό του διαβάζουμε ότι ο Stark ήταν scholar στη θεολογική σχολή Emmanuel School of Religion: A Graduate Seminary, είναι μέλος διαφόρων ακαδημαϊκών-επαγγελματικών ενώσεων, όπως των αμερικανών θεολόγων (American Academy of Religion και Society of Biblical Literature) και των επιστημονικών μελετητών της θρησκείας (Society for the Scientific Study of Religion), για τις διαλέξεις του, τα ακαδημαϊκά του άρθρα, τα δύο βιβλία του, τη θεολογική ιστοσελίδα για την οποία γράφει, τις βραβευμένες ταινίες που έχει γυρίσει, όπως τη βραβευμένη θρησκευτική ταινία "Ποιος είναι στον Παράδεισο" (Who art in Heaven) και παρόμοια τις βραβευμένες υπαρξιακές ταινίες "Επανάσταση" και "Σημείωμα στον Εαυτό".
Για το Τα Ανθρώπινα Πρόσωπα του Θεού, βιβλίο του Stark στο οποίο ο ίδιος αναφέρεται στο απόσπασμα που παράθεσα και σχολίασες, και όπου αναλύονται διεξοδικά οι βιβλικές και ιστορικές αποδείξεις για τον ανθρωποθυσιαστήριο ρόλο του Ιαχωβά, μπορείς να βρεις πολλές θετικότατες κριτικές από πανεπιστημιακούς καθηγητές θεολογίας στην επίσημη ιστοσελίδα του βιβλίου. Δύο από αυτές είναι οι ακόλουθες, η πρώτη απ' τις οποίες δεν παρουσιάζει τον Stark καν ως "σκεπτικιστή" αλλά ως χριστιανό επικριτή – μια ταυτότητα κι ένα ρόλο με τα οποία και ο ίδιος ταυτίζεται:
1) Γράφει ο Δρ James F. McGrath, Πρόεδρος στο Τμήμα Σπουδών Καινής Διαθήκης στο Butler University και συγγραφέας του βιβλίου Ο Ένας και Μοναδικός Θεός :
«Το βιβλίο του Thom Stark Τα Ανθρώπινα Πρόσωπα του Θεού αντικατοπτρίζει μια σχέση με τις Γραφές και μια προσωπική πορεία παρόμοια με τη δική μου και με αυτήν πολλών άλλων στην εποχή μας που έχουν μια θετική προσωπική εμπειρία στη χριστιανική πίστη και ταυτόχρονα έχουν την πεποίθηση ότι η Βίβλος δεν ταιριάζει στις περιγραφές που οι συντηρητικοί και φονταμενταλιστές χρησιμοποιούν για αυτήν, όπως "αλάνθαστη". Το βιβλίο του Stark προσφέρει μια ανανεωτικά ειλικρινή αντιμετώπιση των Γραφών, αποδεχόμενο τόσο το κακό όσο και το καλό μέσα στις σελίδες της Βίβλου, και εξηγώντας ποια μπορεί να είναι η θετική λειτουργία της Βίβλου όταν διαβάζεται με τρόπο ειλικρινή και κριτικό.
Αυτό που προσφέρεται στον αναγνώστη στις σελίδες του βιβλίου του, δεν είναι ούτε εγχείρημα υπεράσπισης της Βίβλου από κριτικές, προς χάριν της διατήρησης μιας κοσμοθεωρίας, ούτε μια επίθεση από τα έξω, αλλά κριτική της Βίβλου από μια χριστιανική οπτική. Ίσως το σημαντικότερο από όλα είναι ότι το βιβλίο επισημαίνει πλευρές της Βίβλου τις οποίες παραγνωρίζει ή αρνείται η επιφανειακή ανάγνωση από εκείνους που, κατά ειρωνικό τρόπο, διακηρύσσουν ότι είναι υποστηρικτές της. Το βιβλίο του Stark επιδεικνύει αποτελεσματικά πώς η Βίβλος, στην πράξη, είναι ο πιο επικίνδυνος εχθρός των φονταμενταλιστών, οι οποίοι σπάνια προσπαθούν να υπερασπίσουν το δόγμα τους και την ιδέα που έχουν για τις Γραφές, έναντι των στοιχείων που βρίσκονται στην ίδια τη Βίβλο.
Συστήνω θερμά το βιβλίο Τα Ανθρώπινα Πρόσωπα του Θεού και προσβλέπω στις συζητήσεις και την ωρίμανση που περιμένω ότι θα βιώσουν οι χριστιανοί που θα το διαβάσουν ως άτομα και ως κοινότητες.»
2) Γράφει η Δρ Dale C. Allison, Jr., Καθηγήτρια Καινής Διαθήκης και Πρώιμου Χριστιανισμού στη Θεολογική Σχολή του Πίτσμπουργκ, συγγραφέας των βιβλίων Ιησούς της Ναζαρέτ: Προφήτης της Χιλιετίας και Κατασκευάζοντας τον Χριστό: Μνήμη, Φαντασία και Ιστορία :
«Αν η αλήθεια έρχεται πάνω από όλα, τότε το βιβλίο αυτό θα έπρεπε να πείσει εκείνους ενάντια στους οποίους επιχειρηματολογεί. Βασίζεται έγκυρα σε πηγές, έρχεται από την καρδιά και είναι τελείως λογικό. Οι χριστιανοί μπορούν να παραβλέψουν τα στοιχεία που ο Stark φέρνει στο φως της μέρας, μόνο αν θελήσουν να σφάλουν.»
Ξαναλέω λοιπόν πως οι πηγές μου είναι ευρείες και γνώμονας είναι το ποιους θεωρεί η ίδια η κοινωνία ως έγκριτους επικριτές της Βίβλου.
Ωστόσο, ακόμα και χωρίς τη συνεισφορά αυτών, το βίντεο στέκει από μόνο του, για τον απλό λόγο ότι τα περισσότερα από τα εγκλήματα που παραθέτει τον Ιαχωβά να κάνει ή να ζητά από τους πιστούς του, αναγράφονται ρητά (στην Π.Δ. όπως και στην οθόνη του βίντεο) χωρίς περιθώριο διαφορετικής ερμηνείας. Δεν μπορείς να αμφιβάλλεις για την συντριπτική πλειονότητα των παραθέσεων, η οποία παρουσιάζει σαφείς εντολές για βίαιες πράξεις, όπως ακρωτηριασμούς, απαγχονισμούς, εμπρησμό πόλεων, εξολόθρευση πληθυσμών, εκτέλεση αλλοδόξων, τελετουργικό διαμελισμό ζώων, και άλλα. Μπορείς, ωστόσο, να αμφιβάλλεις, αν θέλεις, για ειδικές περιπτώσεις όπως το αν το σεξ με τις αιχμαλώτους πολέμου (στο οποίο ο Ιαχωβάς καλεί τους πιστούς του) αποτελεί σεξουαλικό βιασμό, εφόσον η λέξη "βιασμός" δεν αναφέρεται στα εδάφια ρητά, ή για το αν τα κορίτσια, στο απόσπασμα που εσύ ο ίδιος συζητάς, θα θανατώνονταν όπως οι άλλες "προσφορές" για το Θεό στη σχετική λίστα. Είναι δικαίωμά σου να αμφιβάλλεις, αν η ανάλυση και το πλαίσιο αναφοράς δεν σου φαίνονται αρκετά ισχυρά για να σε πείσουν. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ούτε ότι παραπλανώ τον θεατή όταν αναφέρομαι σε αυτό ως ανθρωποθυσία, εφόσον πάραυτα τού προβάλλω τα ακριβή λόγια της Παλαιάς Διαθήκης όπου δεν περιλαμβάνεται η λέξη "σκοτώνω", ούτε ότι οι πηγές μου είναι προβληματικές, ούτε ότι μπερδεύω ενδείξεις και αποδείξεις. Κατά τη γνώμη μου, είναι λογικό να συμπεράνουμε πως, μετά από τους χιλιάδες ανθρώπους που σκότωσαν οι Ισραηλίτες εκείνη τη μέρα, όταν, κι αφού ξεχώρισαν τις γυναίκες που θα δοθούν ως σκλάβες, διαλέγουν άλλες και τις βάζουν στην ίδια λίστα με τα ζώα που πάνε για θυσία, ενώ περιγράφονται (αμφότερα τα ζώα και οι γυναίκες) ως "λεία" του Θεού σε σύνολο κεφαλιών, αυτό που εννοείται είναι ότι θα θανατωθούν κι αυτές μαζί με εκείνα. Αυτή την έλλειψη διάκρισης μεταξύ ανθρώπων και ζώων παρουσιάζει και το ακόλουθο εδάφιο, που ήδη παράθεσα:
«Μην καθυστερείς να μου προσφέρεις το μερίδιό μου απ’ ό,τι βγάζει το αλώνι σου ή το πατητήρι σου. Θα μου δώσεις τους πρωτότοκους γιους σου. Το ίδιο θα κάνεις και με τα βόδια σου και τα πρόβατά σου. Εφτά μέρες θα μένουν τα πρωτότοκα κοντά στη μάνα τους και την όγδοη μέρα θα μου τα προσφέρεις θυσία. Οφείλετε να είστε αφιερωμένοι σ’ Εμένα.»
(Λευιτικό κεφ. 27, στ. 28-29)
Παρατηρούμε ότι, και σε αυτό το απόσπασμα επίσης, η λέξη που χρησιμοποιείται για τη θυσία είναι η λέξη "προσφορά".
Μάλιστα o W. Dale Murphy, τον οποίο παρέθεσα, στο βιβλίο του Διαβάστε τη Βίβλο -- Θα σας Κατατρομάξει , παραθέτει τη Βίβλο New American Standard Bible να χρησιμοποιεί τον όρο "ανυψωτική προσφορά" ("heave offering", όπου heave σημαίνει υψώνω, τραβάω, πετάω) και, με βάση διάφορα βιβλικά εδάφια που παρουσιάζουν την ανυψωτική προσφορά να σημαίνει το θυσιαστήριο διαμελισμό του ζώου, υποστηρίζει πως, και για τα κορίτσια επίσης, για τα οποία χρησιμοποιείται ο ίδιος όρος, επιφυλάσσεται η ίδια μεταχείριση. Λέει ο Murphy:
«Τι; Η "λεία" του Θεού ήταν 32 παρθένες; Αναρωτιέμαι τι έκανε ο Θεός με αυτές. Βρίσκονται στη λίστα μαζί με τα ζώα, που υποθέτω ότι θυσιάστηκαν ως ανυψωτικές προσφορές. (Μία σημείωση στην Βίβλο New American Standard Bible για το στίχο 31:29 αναφέρει στην κυριολεξία "ανυψωτικές προσφορές". ) Τι ήταν μια "ανυψωτική προσφορά"; Στην Έξοδο 29:27 περιλαμβάνει το κόψιμο του ποδιού μιας κατσίκας και την ταλάντευσή του στον αέρα. Το ίδιο στο Λευιτικό 7:32-34 και στο Αριθμοί 6:20, σύμφωνα με τη Βίβλο Strong's Exhaustive Concordance [που είναι βασικά η King James Bible]. Στο Αριθμοί 15: 19-21, αντί για το πόδι ενός ζώου, είναι ψωμί που ταλαντεύεται. Λοιπόν υποθέτω πως το φιλεύσπλαχνο πράγμα για να πιστέψουμε είναι ότι οι παρθένες έλαβαν τη μεταχείριση που έλαβε το ψωμί και απλά τις ταλάντευαν στον αέρα, αντί για το ότι έκοψαν τα πόδια τους όπως στα ζώα με τα οποία βρίσκονταν στη λίστα. Ίσως ο Θεός να μετέφερε κρυφά τις 32 του παρθένες, μέσα σε όχι τόσο καυτά άρματα, σε κάποια άλλη πόλη που δεν βρισκόταν στο δρόμο του περιούσιου λαού του και να τις άφησε εκεί. Τι να πούμε για το μερίδιο που είχε η λεία του Θεού σε γαϊδάρους και πρόβατα και αγελάδες; Τα χρειαζόταν πραγματικά; Σίγουρα απαιτεί ένα σωρό από αυτά να σκοτώνονται και να καίγονται στην Παλαιά Διαθήκη. Ίσως πρόκειται για εξωγήινους που μασκαρεύονται ως Θεός επειδή τους αρέσουν τα ψητά όσο και εμένα. Αλλόκοτο, απλά αλλόκοτο…»
Ακριβώς το ίδιο διαβάζουμε στο Εγχειρίδιο της Οξφόρδης για Εξελικτικές Οπτικές πάνω στη Βία, την Ανθρωποκτονία και τον Πόλεμο, εκδομένο από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. (σύνδεσμοι 1, 2). (Οι "εξελικτικές οπτικές" θεωρούν ότι η Βίβλος δεν ήταν θεόπνευστο κείμενο που γράφηκε από τον Ιαχωβά αλλά ότι γράφηκε από ανθρώπους και αντανακλά το δικό τους μυαλό.) Παραθέτω από εκεί:
«Η πρώτη μαζική φόνευση μη παρθένων μελλουσών γυναικών επιβλήθηκε στους Μαδιανίτες – ανθρώπους που εφηύραν τον θεό που υιοθέτησε ο Μωυσής μετά από καθοδήγηση από έναν από τους πεθερούς του – τον Ιοθόρ, που ήταν Μαδιανίτης ιερέας (βλ. Έξοδος 2-3 & 18). Μια που οι θεοί εκείνης της εποχής λατρεύονταν πρώτιστα για την ικανότητά τους να παρέχουν νίκη στον πόλεμο, το να έχουν οι Ισραηλίτες αποκλειστική πρόσβαση σε έναν ισχυρό θεό ήταν μια προϋπόθεση για να κατακτήσουν την Παλαιστίνη και να εδραιώσουν την προφητευμένη κυριαρχία του Ισραήλ επί των γύρω εθνών (π.χ. Ψαλμοί 2:8-9, Ησαΐας 14:2, 45:14, 60:1-12). Η καταστροφή των Μαδιανιτών έκανε τους Ισραηλίτες τον μοναδικό λαό του θεού τους – ενός ζηλότυπου θεού για έναν ζηλότυπο λαό:
Και πολέμησαν [οι Ισραηλίτες] εναντίον των Μαδιανιτών, όπως πρόσταξε ο Κύριος τον Μωυσή, και σκότωσαν όλους τους άντρες. […]Και οι Ισραηλίτες αιχμαλώτισαν όλες τις Μαδιανίτισσες και τα παιδιά τους […]. Τότε έφεραν όλους τους αιχμαλώτους και τη λεία και τα λάφυρα στον Μωυσή. […] Και ο Μωυσής εξοργίστηκε με τους αξιωματικούς. Και τους είπε: "Κρατήσατε όλες τις γυναίκες ζωντανές;!! [...] σκοτώστε τώρα όλες τις γυναίκες που δεν είναι παρθένες. Αλλά όλα τα κορίτσια που είναι ακόμα παρθένες, κρατήστε τα ζωντανά για τον εαυτό σας." Αφού οι πολεμιστές πήραν το δικό τους μερίδιο στη λεία, η λεία που έμεινε ήταν […] 32.000 παρθένες.» (Αριθμοί 31:7-35)
»Μόνο 31.968 από αυτές τις παρθένες μπορούσαν να γίνουν διαθέσιμες στους άντρες του Ισραήλ, γιατί 32 από αυτές δόθηκαν στον "Ελεάζαρ τον ιερέα" ως "προσφορά για τον Κύριο", δηλαδή ανθρωποθυσία (Αριθμοί 31). Αυτές οι γυναίκες ήταν για να γίνουν "ανυψωτική προσφορά" (βλ. Αριθμοί 31: 29 & 41, King James Bible), το οποίο σημαίνει ότι, μετά το διαμελισμό του σώματός τους, τα μέλη του θα "ανυψώνονταν" (heaved up), δηλαδή θα πετιόνταν στον αέρα εορταστικά. [xi] Μέχρι και σήμερα, στην καθημερινή τους πρωινή προσευχή, οι ενεργοί ορθόδοξοι Εβραίοι άντρες ευχαριστούν τον θεό τους που δεν τους έκανε μη Εβραίο ("Ευλογημένος να είναι Εκείνος που δεν με έκανε μη Εβραίο") και που δεν τους έκανε γυναίκες ("Ευλογημένος να είναι Εκείνος που δεν με έκανε γυναίκα"). Δεν είναι να απορείς.
»Πέρα από το θέμα της ανυψωτικής προσφοράς , αν υπήρχαν 32.000 παρθένες, φαίνεται λογικό να υποθέσουμε ότι υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός από μη παρθένες. Το να ξεδιαλέξουν ποιες να κρατήσουν και ποιες να σκοτώσουν θα ήταν μεγάλο εγχείρημα. Σε μια ιστορία υπερβολικά ευφάνταστη για να αξίζει να συζητήσουμε αν είναι πιθανή [iii] , αλλά η οποία αποκαλύπτει ξεκάθαρα την επικρατούσα νοοτροπία, οι ραβίνοι του Ταλμούδ εξήγησαν πώς γινόταν το απαραίτητο τεστ παρθενίας. Μια που η ανατομία δεν ήταν το ισχυρό σημείο αυτών των ερμηνευτών του τέταρτου με έκτου αιώνα, η διαγνωστική διαδικασία ήταν να βάζουν τις εν λόγω γυναίκες να καβαλήσουν ένα βαρέλι κρασιού. Σύμφωνα με τον ραβίνο Καχάνα, γιο του ραβίνου Νάθαν, χρειαζόταν τότε κανείς μόνο να μυρίσει τη μυρωδιά της γυναίκας για να εξακριβώσει αν ο υμένας της ήταν αρκετά άθικτος για να αποτρέψει τη μυρωδιά να ανέλθει (Ταλμούδ: Yebamoth 60b). "Τις υποχρέωναν να κάτσουν πάνω στο στόμιο ενός βαρελιού κρασιού. Η μυρωδιά διαπερνούσε οποιαδήποτε δεν ήταν παρθένα· τις παρθένες δεν τις διαπερνούσε."
»Αυτό απλοποιεί τα πράγματα: αν μυρίσεις κρασί, τράβα τη γυναίκα από το βαρέλι και κόψε το λαρύγγι της. Αν δεν μυρίσεις κρασί, τράβα την κοπέλα από το βαρέλι και βίασέ την. Το να περάσεις πάνω από εξήντα χιλιάδες γυναίκες από αυτή τη διαδικασία μέσα σε ένα λογικό χρονικό πλαίσιο θα απαιτούσε πολύ περισσότερα βαρέλια από όσα οι Ισραηλίτες θα είχαν φέρει μαζί τους σε μια στρατιωτική εκστρατεία, μα δεν υπήρχε όριο στις φαντασίες των Σοφών του Ταλμούδ. Παρά ταύτα, όπως έχουν αποδείξει οι Αμερικανοί στρατιώτες που βιάζουν και σκοτώνουν αιχμάλωτες μουσουλμάνες πολίτες (Αλτζαζίρα, 2006, 2009· Τάιμς της Νέας Υόρκης 2010), οι Σοφοί είχαν δίκιο να υποθέτουν ότι τέτοιος βαθμός κτηνωδίας περιλαμβάνεται στο ρεπερτουάρ του άρρενος (Ουάσιγκτον Ποστ, 2006): […] »Άσχετα από την οντογένεση ή την αιτιολογία του, ο βιασμός και ο φόνος είναι σφάλματα, αλλά ο βιασμός και ο φόνος δεν είναι από μόνα τους φαύλα [evil - σατανικά]. Υπάρχει μια διαφορά μεταξύ του σφάλματος και του φαύλου. Το φαύλο διαπράττεται όταν η διαύγεια αφαιρείται από αυτό που είναι ξεκάθαρα εσφαλμένο, επιτρέποντας στο εσφαλμένο να ιδωθεί ως λιγότερο εσφαλμένο, συγχωρητέο, σωστό, ή μια υποχρεωτική εντολή του Παντοδύναμου Θεού. Ο θεός των αρχαίων ισραηλιτών ήταν μια επινόηση ανδρών. Η στάση αυτών των ανδρών προς τις γυναίκες ήταν κοινή και παραμένει κοινή, και με τις δύο έννοιες της λέξης. Τότε όπως και τώρα, η θέαση των γυναικών ως μέσων ανδρικής σεξουαλικής εκτόνωσης, η συμπεριφορά των οποίων πρέπει να ελεγχθεί μέσα από καταλυτική ισχύ, ανέρχεται από τα βάθη μιας δυσώδους τρύπας στην οποία μπορεί να βυθιστεί οποιοσδήποτε άντρας.
»Οι Ισραηλίτισσες και οι ξένες γυναίκες που αιχμαλωτίζονταν από τους άντρες του Ισραήλ δεν την είχαν πιο άσχημα από τις περισσότερες γυναίκες στην αρχαία Ανατολή, αλλά οι άντρες του Ισραήλ ήταν μπροστά από την εποχή τους στην εκτενή κωδικοποίηση του ελέγχου των γυναικών σε γραπτούς νόμους που απέδιδαν στο θεό τους. Η καταγραφή και πρόσδοση ιερότητας σε κανόνες που προωθούν τα συμφέροντα των κυρίαρχων επί των κυριαρχημένων εδραιώνει την αδικία. Λοιπόν είναι σημαντικό το ότι κανόνες για το βασανισμό και τη φόνευση γυναικών διακηρύττονται στο Τορά, που βρίσκεται στην καρδιά της Βίβλου, που βρίσκεται στην καρδιά του ιουδαϊσμού, που βρίσκεται στην καρδιά του χριστιανισμού. Ένας λύκος, όσο μεγάλος και κακός, δεν μπορεί να 'ναι φαύλος. Αντίθετα, ένας λύκος με προβιά αρνιού είναι η ίδια η φαυλότητα προσωποποιημένη.»
Βλέπεις ότι και το παραπάνω απόσπασμα, πέρα απ' το να ασχολείται με τους εν λόγω στίχους –και να βρίσκει ότι όντως πρόκειται για θυσία που χαρακτηρίζεται ως "ανυψωτική προσφορά"–, παρουσιάζει τη γενικότερη εικόνα, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε ότι η μεταχείριση που λάμβαναν οι γυναίκες στο εν λόγω γεγονός ήταν μέρος μιας ευρύτερης μεταχείρισης και νοοτροπίας σχετικά με αυτές. Θα έλεγες ότι το απόσπασμα παίζει την κολοκυθιά όταν παρουσιάζει, ακριβώς όπως έκανα κι εγώ στην απάντησή μου σε σένα, τον Μωυσή, λίγο πριν το μάζεμα των παρθένων για "προσφορά" στον Ιαχωβά, να απαιτεί την άμεση εκτέλεση όλων των μη παρθένων αιχμάλωτων γυναικών; Μια ανάλυση δεν παρουσιάζει μόνο τα επιμέρους περιστατικά, αλλά τα περιλαμβάνει σε ευρύτερες τάσεις, στάσεις και γεγονότα. Άλλωστε, κι εσύ ο ίδιος αυτό κάνεις όταν υπονοείς ότι δεν πρόκειται για ανθρωποθυσία εφόσον βιβλικά εδάφια τάσσονται εναντίον της. Το θέμα όμως δεν είναι τόσο απλό, πρώτον γιατί, όπως έχω δείξει, βιβλικά εδάφια υπάρχουν και υπέρ της, και δεύτερον, γιατί τα εδάφια που τάσσονται εναντίον της, το κάνουν στο πλαίσιο της χρήσης της στη λατρεία άλλων θεών. Εξηγεί ο θεολόγος David Dilling στο Θεολογικό Περιοδικό της Θείας Χάριτος:
«Υποτίθεται ότι η Παλαιά Διαθήκη κατηγορηματικά απαγορεύει την τελετουργία της ανθρωποθυσίας. Σίγουρα ο Μωσαϊκός Νόμος περιλαμβάνει κάποιες σχετικές απαγορεύσεις.[7] Ωστόσο, μια λεπτομερής εξέταση των απαγορεύσεων αυτών ρίχνει σημαντικό φως στο πρόβλημα της θυσίας του Ισαάκ. Για παράδειγμα:
1) Οι νομικές απαγορεύσεις, καθώς και η πολεμική από τους προφήτες, αφορούν όλες τους παγανιστικές θεότητες.[8] Στα εδάφια που παρέθεσα, η ανθρωποθυσία αναφέρεται απλά ως ένα μόνο βδέλυγμα μεταξύ πολλών που σχετίζονταν με την ειδωλολατρική λατρεία.
2) Το μεγαλύτερο αδίκημα δεν είναι η θυσία αλλά η ειδωλολατρία, που περιλαμβάνει την προσφορά μιας θυσίας σε έναν θεό άλλον από τον Ιαχωβά. Η πρώτη εντολή δεν είναι "Δεν θα προσφέρεις ανθρωποθυσίες" αλλά "Δεν θα έχεις θεούς άλλους από μένα".[9]
3) Η Βίβλος δεν περιέχει απαγορεύσεις ανθρωποθυσιών στον Ιαχωβά. Η μόνη3 πιθανή εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα είναι η νομοθεσία για την εξαγορά των πρωτότοκων γιων στο εδάφιο Έξοδος 13:1-16. Αυτό το εδάφιο, ωστόσο, δεν καταδικάζει την ανθρωποθυσία. Αντίθετα, αποδεικνύει ότι ο Ιαχωβάς είχε ένα πολύ σαφές δικαίωμα πάνω στη ζωή όλων των πρωτοτόκων του Ισραήλ, είτε ανθρώπων είτε ζώων.»
Θεολογικό Περιοδικό της Θείας Χάριτος 12.2 (Άνοιξη 1971) 3-22
Οι απαγορεύσεις της ανθρωποθυσίας στο πλαίσιο της λατρείας άλλων θεών εμπεριέχει ένα βασικό χαρακτηριστικό του Ιαχωβά: είναι θεός ζηλότυπος. Όταν υπόσχεται στο λαό του κυριαρχία επί των άλλων εθνών, τους καλεί παράλληλα να συντρίψουν τα είδωλά τους και να λατρεύουν μόνο εκείνον. Στην Έξοδο τον διαβάζουμε να λέει:
«Και είπε: Δες, εγώ κάνω μια διαθήκη• μπροστά σε ολόκληρο τον λαό σου θα κάνω θαυμαστά πράγματα, τέτοια που δεν έγιναν σε ολόκληρη τη γη, και σε κανένα έθνος• και ολόκληρος ο λαός, ανάμεσα στον οποίο βρίσκεσαι, θα δει το έργο τού Κυρίου• επειδή είναι φοβερό εκείνο που εγώ θα κάνω μαζί σου.
Φύλαξε εκείνο που εγώ σε προστάζω σήμερα• δες, εγώ εκτοπίζω από μπροστά σου τον Αμορραίο, και τον Χαναναίο, και τον Χετταίο, και τον Φερεζαίο, και τον Ευαίο, και τον Ιεβουσαίο. […] Τους βωμούς τους θα τους καταστρέψεις, και τα είδωλά τους θα τα συντρίψεις, και τα άλση τους θα τα κατακόψεις.
Επειδή, δεν θα προσκυνήσεις άλλον θεό• για τον λόγο ότι ο Κύριος, του οποίου το όνομα είναι Ζηλότυπος, είναι Θεός ζηλότυπος.»
(Έξοδος, κεφ. 34, στ. 10-14)
Παρόμοια πιο κάτω, όπου μάλιστα ο Ιαχωβάς εκτελεί τους αιχμαλώτους πολέμου:
«Δείτε, τώρα, ότι εγώ, εγώ μονάχα είμαι,
και δεν υπάρχει εκτός από μένα άλλος θεός. ...
θ' ακονίσω το αστραφτερό μου το σπαθί ...
Τα βέλη μου θα τα μεθύσω με αίμα
και το σπαθί μου θα κατατρώει κορμιά,
αίμα των πληγωμένων και των αιχμαλώτων,
κεφάλια των αρχηγών του εχθρού».
(Δευτερονόμιον κεφ. 32, στ. 39-42)
Λοιπόν, αναφορικά με το αν το απόσπασμα που συζητάμε αφορά ανθρωποθυσία, αλλά και την στάση της Παλαιάς Διαθήκης προς την ανθρωποθυσία γενικότερα, χρειάζεται να εξετάσουμε, πέρα από τους συγκεκριμένους στίχους, τη στάση του Ιαχωβά προς τις γυναίκες και προς τους αλλοεθνείς (πόσο μάλλον προς γυναίκες αλλοεθνείς και αιχμάλωτες), κι ακόμα τα ίδια του τα δικαιώματα πάνω στη ζωή του δικού του λαού, και το τι ζητά από αυτόν και τι ακριβώς του απαγορεύει ή δεν του απαγορεύει. Τότε θα έχουμε μια πιο ενημερωμένη εικόνα όσον αφορά τα κορίτσια και τα ζώα που "προσφέρονται" στον Ιαχωβά στο συγκεκριμένο εδάφιο και αν λαμβάνουν την ίδια μεταξύ τους μεταχείριση: τον ακρωτηριασμό του κεφαλιού ή άλλου μέλους του σώματος.
Τη λέξη "αποκεφαλιστούν" τη χρησιμοποίησα επειδή, σε θυσιαστήριες "προσφορές", που έχω παρακολουθήσει στο Youtube, βλέπω ότι είναι το κεφάλι που κόβεται. Είναι αλήθεια ότι θα μπορούσαν να σκοτωθούν και με άλλους τρόπους, όπως με κόψιμο του λαρυγγιού –ένα τέτοιο κρέας λέγεται στα εβραϊκά "κόσερ" και θεωρείται ιερό. Εφόσον παραθέτω και προβάλλω το εδάφιο, ο θεατής γνωρίζει ότι η λέξη δεν εμφανίζεται στο ίδιο το εδάφιο και άρα αποτελεί ερμηνεία. Αλλά δεν νομίζω ότι το θέμα είναι το είδος του διαμελισμού – το αν τους έκοψαν το λαρύγγι ή το κεφάλι ή το πόδι. Είτε πρόκειται για αποκεφαλισμό είτε για άλλο τρόπο θανάτωσης, το ουσιώδες ερώτημα είναι: δίνονται όντως κορίτσια στους ιερείς για να τα σκοτώσουν ως "προσφορά" στον Θεό; Και, κατά δεύτερον, ακόμα πιο σημαντικά: υπάρχει όντως η οπτική, μεταξύ έγκριτων επικριτών της Βίβλου, πως και ο Ιαχωβάς επίσης, όπως και άλλοι θεοί, παρουσιάζεται στα ιερά κείμενα να ζητά ανθρώπινο αίμα με τη μορφή της τελετουργικής θυσίας;
Ότι ο Ιαχωβάς ζητά διαρκώς αίμα και χύνει διαρκώς αίμα το ξέρουμε, το βλέπουμε παντού στη Βίβλο, και στο βίντεο παραθέτω αποσπάσματα όπου ανθρώπινο αίμα ρητά απαιτείται. Αλλά γίνεται αυτό και με τη μορφή των τελετουργικών θυσιών; Υπάρχει η οπτική ότι πράγματι απαιτείται. Ναι, είναι ερμηνεία, αλλά δεν είναι δική μου ερμηνεία, ούτε είναι ερμηνεία μη έγκριτων επικριτών της Βίβλου. Το αν η ερμηνεία αποδίδει σωστά τα στοιχεία, εναπόκειται στην κρίση του καθενός μας.
Το γεγονός πως μια τέτοια ερμηνεία θα υπονόμευε την οπτική πως ο θεός των Εβραίων είναι καλύτερος από τους "αιμοσταγείς" θεούς των άλλων λαών, που ζητούν ανθρωποθυσίες (ω ανήκουστο, όχι ο δικός μας θεός!), είναι λυπηρό. Ιδίως όταν μια τέτοια λύπη προστίθεται στην ήδη αξιολύπητη εικόνα που ο Ιαχωβάς παρουσιάζει ακόμα και χωρίς να ζητά θυσίες, ακόμα και υπό πλήρως ελεήμονα και "ανθρωπιστική" κριτική.
------------------------------ Σημειώσεις -----------------
1. Υποστηρίζεις ότι οι ανθρωποθυσίες στο Ισραήλ συνέβαιναν σε "κάποιες [μονάχα] περιπτώσεις", δηλαδή ήταν σπάνιες, γιατί δεν ήταν πρακτικές του ίδιου του Ισραήλ αλλά δανεισμένες από άλλους (κατώτερους) λαούς. Στην πραγματικότητα, όλοι οι λαοί της δυτικής Ασίας που τις ασκούσαν, τις ασκούσαν σπάνια. Η σπανιότητα δεν αποδεικνύει ότι ήταν δανεισμένες από κάπου "αλλού". Λέει η καταχώριση για το λήμμα "ανθρωποθυσία" στη Διεθνή Στάνταρ Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου (International Standard Bible Encyclopedia):
«Ως έκφραση θρησκευτικής πίστης, η ανθρωποθυσία ήταν διαδεδομένη σε κάποια στάδια της ανάπτυξης του ανθρώπινου γένους. Οι φυλές της Δυτικής Ασίας επηρεάστηκαν πολύ από την πρακτική, μάλλον πριν από την εγκατάσταση των Εβραίων στην Παλαιστίνη, και συνεχίστηκε τουλάχιστον μέχρι τον πέμπτο αιώνα π.Χ.. Σε καιρούς μεγάλων συμφορών, αγωνίας και κινδύνου, οι γονείς θυσίαζαν τα παιδιά τους ως την μέγιστη και πιο πολύτιμη προσφορά που μπορούσαν να κάνουν για να εξευμενίσουν το θυμό των θεών και να εξασφαλίσουν τις χάρες και τη βοήθειά τους.» [τα πλάγια γράμματα και η υπογράμμιση είναι δικά μου]
2. Από τα εδάφια που παρέθεσα στην ειδική μου ανάρτηση για τις ανθρωποθυσίες (Έξοδος κεφ. 22, στ. 28-30, Λευιτικόν κεφ. 27, στ. 28-29, Εζεκιήλ κεφ. 20, στ. 25-26) σχολίασες κάπου, έμμεσα και χωρίς αναφορά σε αυτό, μόνο το τελευταίο εδάφιο που αφορά τη δήλωση του Εζεκιήλ ότι ο Ιαχωβάς ζητούσε από το λαό του ανθρωποθυσίες. Το σχόλιό σου ήταν πως επρόκειτο για θυσίες που γίνονταν προτού η Βίβλος γραφεί, οπότε και συστηματοποιηθεί η εβραϊκή θρησκεία. Αφήνοντας ασχολίαστο το αν όντως γίνονταν θυσίες τούς αιώνες της συγγραφής των βιβλικών κειμένων, ή και αργότερα ακόμα, σημειώνω πως το σχόλιό σου παραβλέπει το σημαντικό ερώτημα: Πώς, αν ο θεός αυτός πράγματι υπάρχει και έχει όντως ο ίδιος καθοδηγήσει τη συγγραφή της Βίβλου, κάνοντάς την θεόπνευστη, μπορεί να γίνει αποδεκτό ότι, σε οποιαδήποτε στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας, ζητά απ' τους ανθρώπους, όπως διαβάζουμε στη Βίβλο, να του θυσιάσουν τα παιδιά τους; Αν μη χριστιανικοί θεοί που πράττουν έτσι χαρακτηρίζονται δίκαια από τους χριστιανούς ως δαίμονες, πώς θα πρέπει να χαρακτηρίσουμε τον χριστιανικό θεό και τον ιερό του Λόγο, τη Βίβλο; Θα πρέπει να έχουμε δύο μέτρα και σταθμά;
Επίσης, το επιχείρημά σου αυτό δεν αφορά εδάφια σαν τα παρακάτω, που αναφέρονται στο παρόν και όχι στο παρελθόν:
«Μην καθυστερείς να μου προσφέρεις το μερίδιό μου απ’ ό,τι βγάζει το αλώνι σου ή το πατητήρι σου. Θα μου δώσεις τους πρωτότοκους γιους σου. Το ίδιο θα κάνεις και με τα βόδια σου και τα πρόβατά σου. Εφτά μέρες θα μένουν τα πρωτότοκα κοντά στη μάνα τους και την όγδοη μέρα θα μου τα προσφέρεις θυσία. Οφείλετε να είστε αφιερωμένοι σ’ εμένα.»
(Λευιτικό κεφ. 27, στ. 28-29)
Ή επίσης:
«Ό,τι όμως αφιέρωσε κανείς ολοκληρωτικά στον Κύριο, απ’ όλα όσα έχει, είτε πρόκειται για άνθρωπο είτε για ζώο είτε για ιδιόκτητο χωράφι, αυτό δεν μπορεί ούτε να πουληθεί ούτε να εξαγοραστεί. Είναι αγιότατο, ξεχωρισμένο για τον Κύριο. Ακόμα κι ένας άνθρωπος αφιερωμένος ολοκληρωτικά δεν μπορεί να εξαγοραστεί. Πρέπει οπωσδήποτε να θανατωθεί.»
(Λευιτικό κεφ. 27, στ. 28-29)
Την προσπάθεια απόκρυψης του πραγματικού νοήματος των λόγων « οὐ λυτρωθήσεται, ἀλλὰ θανάτῳ θανατωθήσεται» στη νεοελληνική μετάφραση, την έχω ήδη σχολιάσει. Τα εδάφια αυτά τα επαναλαμβάνω γιατί θα ήθελα να τα προσέξεις, αν δεν τα πρόσεξες, και να τα σχολιάσεις.
Περισσότερα εδάφια που δείχνουν τον Ιαχωβά να απαιτεί ή να εγκρίνει ανθρωποθυσίες παραθέτει ο Σαμ Χάρις σε αυτή μου την ανάρτηση.
3. Μία άλλη εξαίρεση στην ιδέα ότι η Βίβλος δεν αντιτίθεται στις θυσίες πρωτοτόκων παρά μόνο αν συμβαίνουν στη λατρεία άλλων θεών, είναι το Ιερεμίας 32:35 που αναφέρεται στις θυσίες των πρωτοτόκων από την (ισραηλινή) φυλή του Ιούδα στον θεό Μολώχ και όπου ο Ιαχωβάς λέει:
«Επιπλέον, έφτιαξαν τους υψηλούς τόπους του Βάαλ που είναι στην κοιλάδα του γιου του Εννόμ για να περάσουν μέσα από τη φωτιά τούς γιους τους και τις κόρες τους για τον Μολόχ, κάτι που δεν τους διέταξα ούτε και ανέβηκε στην καρδιά μου να κάνουν αυτό το απεχθές πράγμα, ώστε να κάνουν τον Ιούδα να αμαρτήσει».
Το ότι δεν τους διέταξε να το κάνουν και δεν "ανέβηκε στην καρδιά" του μια τέτοια βδελυγματική πράξη υποδηλώνει πως αυτό θα ήταν κάτι που θα αποστρεφόταν ακόμα και αν γινόταν σε λατρεία προς τον ίδιο. Αλλά αν πράγματι δεν τους διέταξε και δεν "ανέβηκε στην καρδιά" του, τότε πώς θανατώνει ο ίδιος όλα τα πρωτότοκα της Αιγύπτου (μάλιστα ως τιμωρία για τις αποφάσεις του Φαραώ, για τις οποίες βέβαια δεν ευθύνονται τα παιδιά) και πώς μας λέει ο ίδιος, με αναφορά στον ίδιο του το λαό, ότι
«τους έδωσα νόμους που δεν ήταν καλοί και κανόνες με τους οποίους δεν μπορούσαν να έχουν ζωή, και τους μίανα μέσα από τις ίδιες τους τις προσφορές των πρωτογέννητών τους σε Μένα, έτσι ώστε να τους καταστρέψω. Το έκανα για να γνωρίσουν ότι είμαι ο Κύριος.» (Ιεζεκιήλ κεφ. 20, στ. 25-26) ;
http://www.openbible.info/topics/human_sacrifice ,
http://biblehub.com/context/ezekiel/20-25.htm
Ίσως θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι ο Θεός έχει "διαθέσεις", και άλλοτε υπόκειται στις διαβολικές του διαθέσεις και άλλοτε στις πιο φιλεύσπλαχνες (και, όταν είναι στις πιο φιλεύσπλαχνες, ξεχνά τι έκανε όταν ήταν στις διαβολικές). Ομολογουμένως δεν βρίσκει κανείς πολλές φιλεύσπλαχνες διαθέσεις στην Παλαιά Διαθήκη. Μα υποθέτω πως θα μας παρηγορήσει η σκέψη ότι, όπως μας λένε, πρόκειται για τον ίδιο θεό με αυτόν της Καινής Διαθήκης τον οποίο κηρύττει ο Χριστός.
Ή αλλιώς, όπως θεωρεί το απόσπασμα από το Εγχειρίδιο της Οξφόρδης για Εξελικτικές Οπτικές πάνω στη Βία, την Ανθρωποκτονία και τον Πόλεμο, το οποίο παρέθεσα, ο θεός Ιαχωβάς βγήκε από το νου των ανθρώπων (και μάλιστα ανδρών), και το γεγονός πως (εκτός εξαιρέσεων) παρουσιάζει διαβολικό χαρακτήρα απλά καθρεφτίζει τον χαρακτήρα των ίδιων του των δημιουργών.
Διαβάζοντας τη Βίβλο, αυτό θα αναδυόταν ως το αυθόρμητο συμπέρασμα για όσους δεν έχουν την μεταφυσική οπτική που θα τους επέτρεπε να τον δουν ως ενδεχόμενα υπαρκτό δαιμονικό ον.
