Αποχαιρετιστήριο μήνυμα στην Ελένη
(Εξιστορεί τα συμβάντα της μεταξύ μας αλληλεπίδρασης, για να τα θεωρήσεις κριτικά, και εξετάζει τις σχέσεις σου με τους γύρω σου και με τον εαυτό σου.
Περιγράφει επίσης τη συνάντηση με την Παναγιώτα και περιλαμβάνει γράμμα μου σε αυτήν μετά από τη συνάντηση.)
Προειδοποίηση: Πέραν του ότι πραγματεύεται την αλληλεπίδρασή σου με εμένα και τους γύρω σου, το γράμμα αυτό εξετάζει την ηθική σου ποιότητα και αναρωτάται για την ψυχική σου υγεία.
Επειδή δεν μασάει τα λόγια του και απαιτεί μια γενναία δόση αυτοκριτικής, αυτεπίγνωσης και ειλικρίνειας, μπαίνει στην αρχή αυτή η προειδοποίηση, μετά από απαίτηση της Λίτζιας και με βάση ένα παράπονο που της έκανες στο παρελθόν για ένα παρόμοιο γράμμα μου που δυσκολεύτηκες να το αντέξεις:
Γνώριζε ότι θα ζοριστείς και θα χρειαστείς ψυχική δύναμη για να το αντέξεις.
Αν νιώθεις ευάλωτη, μην το διαβάσεις.
--------------
[...]
( Απόσπασμα από γράμμα μου στην Ελένη σχετικά με τη συνεδρία μας)
Υ.Γ. Είδαμε την Παναγιώτα χθες. Η βασική μας ερώτηση ήταν αν νομίζει πως το γεγονός πως δεν φαίνεσαι να λειτουργείς, πως δεν ενδιαφέρεσαι για τίποτα πέραν του σεξ και ενός σεξουαλικού χορού, πως έχεις χάσει τα ενδιαφέροντα που είχες, και τη νοητική (και συνειδησιακή) σου ζωή, και πως σε αυτά (σεξ και πολ) λες πως θες τώρα να αφιερώσεις τη ζωή σου, οφείλεται σε ψυχική νόσο. Καθότι, οπωσδήποτε, φυσιολογικό δεν μοιάζει. Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να αλλάξει έτσι, και μάλιστα ακριβώς όταν του συμβεί ένα ψυχολογικό επεισόδιο; Εσύ αντιλαμβάνεσαι πως είσαι ένας άλλος άνθρωπος τώρα; Η αρνητικότητά σου και η σεξουαλικότητά σου θέριεψαν, ενώ η συνειδησιακή και διανοητική σου ζωή χάθηκαν. Είσαι πολύ πιο αντιδραστική και συγκρουσιακή τώρα, και τα θετικά εξαφανίστηκαν, οδηγώντας στη δυστυχία των κοντινών σου προσώπων.
Η αλήθεια είναι πως δεν μπορείς καν να βάλεις στο μάτι να ζεστάνεις κάτι χωρίς να το ξεχάσεις ανοιχτό. Λες επίσης πως έχεις πρόβλημα συγκέντρωσης. Τι συμβαίνει;…
Στα πενήντα λεπτά που μείναμε εκεί, εγώ δεν κατάλαβα να δίνει η Παναγιώτα ουσιαστική απάντηση. Τι θα γίνει αν πας να μείνεις στο δυάρι της Καλλιθέας, φέρνεις εκεί άντρες για σεξ, κάνεις παιδί και (εφόσον δεν έχεις βέβαια ούτε την υπομονή ούτε τους πόρους για να το φροντίσεις – ούτε και ποτέ θα τους έχεις, εφόσον σκοπεύεις να αφιερώσεις τη ζωή σου στο πολ) το φορτώσεις στους άλλους; Μήπως τότε θα πει η Παναγιώτα "ναι, τελικά ήταν άρρωστη και η αρρώστια της οδήγησε σε καταστροφή, λυπάμαι που δεν σας προειδοποίησα" και αναλάβει τα έξοδα του παιδιού, τα οποία δεν θα αναλαμβάνει ο πατέρας; (Τέτοια είναι η περίπτωση της μίας νοικάρισσάς μου, που φόρτωσε το παιδί στους γονείς της, ανάξια καθώς είναι η ίδια να το φροντίσει.)
Με την τρέλα που έχεις για σεξ, και την έλλειψη στοχαστικότητας που δείχνεις τώρα γενικά στη ζωή σου –μια κατάσταση σαν να μην έχεις μυαλό–, μια τέτοια καταστροφή δεν φαίνεται απίθανο να συμβεί. Με τον Κώστα, ας πούμε, ξέρω πως αρχικά έκανες σεξ χωρίς προφύλαξη. Θα μπορούσες να είχες μείνει έγκυος.
Η Παναγιώτα λοιπόν δεν απάντησε και θέλει να βλέπουμε την κατάστασή σου θετικά. Αλλά όποιος έχει δει (και υποφέρει από) την παλαβή σου συμπεριφορά, έχει λόγο να ανησυχεί.
Η Παναγιώτα αισθάνεται πως αν πεις σε κάποιον πως έχει "ψυχική νόσο", τότε τον προϊδεάζεις για να βιώνει ακριβώς αυτό και του περιορίζεις τις προοπτικές και την εξέλιξή του. Είναι καλύτερα να πεις πως ο άνθρωπος αυτός είχε υποσυνείδητες δυσκολίες, τώρα εκδηλώνονται έντονα στο συνειδητό του, αλλά αυτό είναι μια περαστική φάση και δεν εκδηλώνει μια "ποιοτική" αλλαγή ούτε προοιωνίζει κάποιο συγκεκριμένο μέλλον.
Όταν όμως λέμε "ψυχική νόσο", δεν εννοούμε κάτι τρομακτικό, σίγουρα όχι κάτι που ζητά φάρμακα. Εννοούμε ψυχολογικά κωλύματα που είναι τόσο έντονα ώστε να μην υπάρχει ελπίδα για μεγάλη αλλαγή σε σύντομο χρονικό διάστημα, κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να ληφθεί υπόψη όταν συζητούνται τα βήματα που πρέπει να κάνεις στο εγγύς μέλλον.
Είναι ένα πράγμα να παίρνεις ένα χρόνο time off για να ξεκουραστείς, και είναι άλλο πράγμα να μην μπορείς να λειτουργήσεις, να θέλεις όλη σου τη ζωή να μην κάνεις ουσιαστικά τίποτα –σίγουρα τίποτα που να σου δώσει τη δυνατότητα να ζήσεις εσύ καθώς και το μελλοντικό παιδί σου, αν κάνεις– και να είσαι γενικά χαοτική, αντιδραστική, παράλογη και επιθετική.
Κανένας δεν θέλει να σου φορέσει την ταμπέλα της "ψυχικά άρρωστης" αλλά, με την εικόνα που παρουσιάζεις, οδηγείς τον άλλον στο ερώτημα πώς θα έπρεπε τώρα να ζήσεις αν έχεις όντως βαθύ πρόβλημα και αυτά που κάνεις, όπως είναι φανερό, δεν το βελτιώνουν.
Αντί να καλυτερεύεις, φαίνεσαι σχεδόν να χειροτερεύεις. Ενώ στην αρχή είπες στην Λίτζια να φύγει για λίγο από το σπίτι (ή να φύγεις εσύ), μετά την κατηγόρησες ότι σε αρρωσταίνει ψυχικά και μετά αποφάσισες ότι δεν θέλεις να της ξαναμιλήσεις στη ζωή σου.
Προς εμένα δε που επιχείρησα να στο συζητήσω, έδειξες μια ιδιαίτερη επιθετικότητα και αδιαλλαξία, και τελικά το έθεσες ως έναν από τους δυο λόγους για τους οποίους δεν θέλεις να με ξαναδείς. (Ο άλλος είναι ότι... μια φορά στο τηλέφωνο... έκλαψα!)
Αν δεν μπορείς να διαχειριστείς τις όποιες δυσκολίες η συμπεριφορά της Λίτζιας μπορεί ενίοτε να παρουσιάσει, και δεν μπορείς να διαχειριστείς να ακούσεις κάποιον να κλαίει (ακόμα κι όταν αυτός προσφέρει ευτυχισμένες κι εμπνευσμένες στιγμές σε χιλιάδες, κι έχει προσφέρει επανειλημμένα έμπνευση ακόμα και σε σένα), και δεν μπορείς να διαχειριστείς την πρόκληση ενός επαγγελματικού βίου, και αντίθετα "επιλέγεις" συνειδητά να έχεις "όσο το δυνατόν λιγότερες προκλήσεις γίνεται", και δεν μπορείς να έχεις μια αρμονική συμπεριφορά, αλλά πληγώνεις τα κοντινά σου πρόσωπα και τα κάνεις δυστυχή… τότε πώς βελτιώνεσαι; Δεν χειροτερεύεις μάλλον;
Και, αν είναι έτσι, πώς θα έπρεπε να αλλάξεις και να διαμορφώσεις τη ζωή σου ώστε πράγματι να βελτιωθεί;
Είναι δε ενδεικτικό της τόσο περιορισμένης αντίληψης που έχεις για τα πράγματα, και της αντιδραστικότητάς σου, πως ρώτησες την Λίτζια, με ύφος, γιατί θέλουμε να πάμε στην Παναγιώτα. Καταλαβαίνεις τα προβλήματα που μας δημιουργείς; Καταλαβαίνεις ότι είσαι πρόβλημα; Πιστεύεις ότι είναι δυνατόν να κρυβόμαστε πίσω απ' το δάχτυλό μας και να φοβόμαστε να πούμε ότι η Ελένη είναι "απλά" άρρωστη;
Με συγχωρείς που στο λέω ωμά, αλλά μέχρι πότε θα ζει αυτό το σπίτι στο ψέμα;
Θα είναι καλύτερα αν κόψεις σχέσεις με τη Λίτζια, κάνεις το σπίτι της Καλλιθέας μπουρδέλο, τρέχεις πίσω απ' το πολ σε όλη σου τη ζωή, και συνεχίζεις να δημιουργείς προβλήματα με τους πάντες;
Θα είναι καλύτερο απλά επειδή δεν είπαμε ότι η Ελένη έχει "πρόβλημα";
Μην κρύβεσαι πίσω απ' το δάχτυλό σου. Αν έχεις πρόβλημα, έχεις πρόβλημα. Πρέπει να σκεφτείς πώς να το λύσεις. Το πρόβλημα φαίνεται σε τόσα διαφορετικά πεδία της ύπαρξής σου, ώστε μπορεί να το δει ακόμα κι ο τυφλός. Κι ακόμα κι ο κουτός δεν μπορεί να σε πιστέψει όταν λες πως ένας τέτοιος τρόπος ζωής είναι "επιλογή" σου. Γιατί εσύ είχες άλλες δυνάμεις κι άλλο επίπεδο κι άλλες προδιαγραφές κι άλλα ενδιαφέροντα. Διάβαζες και σκεπτόσουν κι ήσουν στοχαστική - όχι πάντα, αλλά αρκετά συχνά. Το σεξ ήταν μέρος του παιχνιδιού, ενώ τώρα το χρώμα του έχει βάψει τα πούλια κι απ' τις δύο πλευρές της σκακιέρας.
Κι αυτό υποδηλώνει πως οι ανώτερες ανθρώπινες λειτουργίες σου - η στοχαστικότητα, η αρμονία, η διάνοια- χάθηκαν. Σίγουρα δεν εκδηλώνονται τώρα. Εσύ δεν θα ήθελες να ξέρεις πώς θα μπορούσαν να εκδηλωθούν ξανά;
Θέλεις να είσαι σαν το αντιδραστικό γατάκι που συνεχώς μαλώνει με άλλα γατιά και περιμένει να του πετάξουμε μια μπουκιά;
Ω, σεξ κι αυτό κάνει! Παίζει και με τα κρεμασμένα φορέματα, καθώς και με τόσα άλλα πράγματα.
Όμως, ξέρεις τι; Δεν έχει μυαλό. Δεν μπορεί να στοχαστεί.
Αυτό είναι γατί. Με εσένα, τι γίνεται;
Δεν θα έπρεπε να έχεις κάποια βλέψη να ζήσεις μια ανώτερη ζωή από κείνο; Την ανθρώπινη ζωή που γεννήθηκες με τα νοητικά εφόδια να ζήσεις;
Αν θέλεις να ζήσεις μια ανθρώπινη ζωή, σταμάτα να αντιδράς. Σταμάτα να δίνεις στους άλλους "χαρακτηρισμούς" (ας πούμε, πρόσφατα αποκάλεσες τη Λίτζια "κυκλοθυμική"). Σταμάτα να τους στριγγλίζεις (ας πούμε, πρόσφατα μπήκες στην κουζίνα ενώ ένα πιάτο γλιστρούσε από το ψυγείο που είχε ανοίξει η Λίτζια και έπεφτε κάτω κι έσπαγε, κι άρχισες να φωνάζεις ότι είναι τρελή). Σταμάτα να βρίζεις (ας πούμε, πρόσφατα η Λίτζια ζήτησε με sms την άδειά σου για να βάψει μια καρέκλα μπαλκονιού, κι απάντησες: "Κάνε ό,τι θέλεις με τη γαμημένη την καρέκλα!") Λέγε διακόσιες φορές τη μέρα το μάντρα: "Είμαι άνθρωπος, είμαι άνθρωπος…" Φέρε στις μεταξύ σας σχέσεις τις ανθρώπινες ποιότητες της αρμονίας και της στοχαστικότητας, της ενσυναίσθησης και της δεκτικότητας. Βάλε τον εαυτό σου στη θέση των άλλων.
Σκέψου πριν μιλήσεις: πριν φωτογραφηθείς με εσώρουχα, πρέπει να έχεις σπουδάσει μοντελική. Πριν δουλέψεις στην τηλεόραση, πρέπει να έχεις σπουδάσει δημοσιογραφία. Πριν διαβεβαιώσεις ότι μπορείς να ζήσεις με διακόσια ευρώ, και γι' αυτό ένα μαθηματάκι πολ θα σου έφτανε, συνειδητοποίησε ότι τώρα ζεις με χίλια.
Αν δεν μπορείς εσύ να τα σκεφτείς αυτά, κατάφερε να τα συζητήσεις με όσους τα σκέφτονται, σε πνεύμα συνεργασίας και αμοιβαίας υποστήριξης. Μην τους δαγκώνεις. Πάρε στα σοβαρά, στοχάσου ό,τι σου λένε.
Είναι σαφές πως δεν είσαι γατάκι.
[...]
Είθε αυτό το γράμμα να σε βοηθήσει να δεις την κατάστασή σου πιο ξεκάθαρα, να ξεπεράσεις την επιθετικότητα και την αρνητικότητά σου προς τους γύρω σου, και να αναγνωρίσεις τον τρόπο ζωής και τις προσπάθειες, και ακόμα και τις "προκλήσεις", όταν νιώθεις έτοιμη για αυτές, που θα σε φέρουν ένα βήμα μπροστά.
Εύχομαι πρόοδο καταρχήν στην ηθική και στην καρδιά σου· κατά δεύτερον, στην ψυχολογία σου· τρίτον, στις επαγγελματικές σου προοπτικές.
--------------------------------------------------------------------------
(Εμαιλ μου στην Παναγιώτα)
----------------------------------------------
Όταν είπα πως θα χαρακτήριζα τώρα τον εαυτό μου "πρώην" φίλο της Ελένης, αυτό δεν το είπα επειδή εγώ άφησα τώρα την ταύτισή μου προς αυτήν και έπιασα να ταυτίζομαι με την Λίτζια. Το είπα επειδή απλά εκείνη αποφάσισε ότι τη "ρίχνω" και δήλωσε ότι δεν θέλει να με βλέπει. Τέτοιες ερμηνείες και προκαταλήψεις τις καταρρίπτω στο γράμμα που της έστειλα, απ' το οποίο το παραπάνω ήταν απόσπασμα. Κατά τη γνώμη μου, όταν ένας άνθρωπος φέρεται ανήθικα (επιθετικά, συγκρουσιακά και εγωιστικά), δεν είναι αγάπη αυτό που χρειάζεται. Είναι να ακούσει μια ηθική φωνή που θα τον ξυπνήσει. Αυτή τη φωνή επιχειρώ να δώσω στην Ελένη στο γράμμα αυτό, όχι επειδή ταυτίζομαι ή δεν ταυτίζομαι μαζί της, αλλά επειδή θεωρώ πως η συνείδηση, η ηθική μας συνείδηση, είναι ο καλύτερος φίλος μας, μια κύρια, αδιαμφισβήτητή μας ανάγκη.
Μπορούμε να το πούμε και διάκριση. Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τι είναι αληθινό και τι ψευδές, τι στο μυαλό σου είναι φούμαρα και τι αντανάκλαση της αλήθειας.
Κατά τη γνώμη μου, αυτός θα έπρεπε σε μεγάλο βαθμό να είναι και ο ρόλος μιας ψυχολόγου. Πώς φέρεται η Ελένη στη Λίτζια, σε μένα, στον Αποστόλη, στη γιαγιά της; Πώς μπορείς να πεις ότι μια ψυχολόγος δεν χρειάζεται να εξετάζει τη συμπεριφορά της; Αν όχι αυτή, τότε ποιος;
Η Ελένη πάντως δεν την εξετάζει.
Αυτές οι αντιδραστικές συμπεριφορές και ιδέες που την κρατάνε σε μια αρνητικότητα πρέπει να καταρριφθούν από την ψυχολόγο. Σε κάθε δεκαπενθήμερο που η Ελένη έρχεται, έχουν προηγηθεί πολλά τέτοια περιστατικά ακατάλληλης συμπεριφοράς εκ μέρους της, και διαιώνισης μιας αρνητικής νοοτροπίας, στάσης και ψυχολογίας. Δεν θα έπρεπε να παρέμβετε σε αυτά; Αυτά, πιστεύω, είναι τα σημαντικά, κι όχι αν η Ελένη είναι ερωτευμένη με τον μπαμπά της.
Κι αν είναι ερωτευμένη με τον μπαμπά της, τι έγινε;
Δεν είναι αυτό το πρόβλημα, αλλά το ότι δεν είναι ερωτευμένη με την ψυχή του κάθε ανθρώπου, προς την οποία θα μπορούσε να δείχνει ευαισθησία και σεβασμό.
Όταν αυτή η ευαισθησία ενθαρρυνθεί και αναπτυχθεί, δουλευτεί και εδραιωθεί, η ψυχολογία της θα είναι ώριμη και γαλήνια (μέσα στα πλαίσια τα ανθρώπινα) ακόμα κι αν συνεχίζει να είναι ερωτευμένη με τον πατέρα της.
Χρειάζεται να ξυπνήσει ένα πνευματικό ή πανανθρώπινο στοιχείο μέσα της, μια καθολική συνείδηση, μια αντικειμενική συνείδηση.
Τότε ο δρόμος της, πιστεύω, θα λάμπει από τούτο το φεγγαράκι, ακόμα κι όταν πηγαίνει το βράδυ στο νυχτερινό σχολειό.
– Γεια σου Ελένη. Πώς ήταν το δεκαπενθήμερο αυτό;
– Μια χαρά.
– Ποιους λύπησες αυτό το δεκαπενθήμερο;
– Δεν πρόσεξα. Τι σημασία έχει; Εγώ είμαι πιο λυπημένη απ' όλους!
– Πού το ξέρεις;
– Τι σημασία έχει έτσι κι αλλιώς; Ο καθένας ας προσέξει τον εαυτό του. Εγώ νοιάζομαι για τη δική μου λύπη. Αυτή χρειάζεται να λύσω. Θα λύσω τη λύπη των άλλων;
– Θα μπορούσες, αν εσύ η ίδια τη δημιούργησες.
– Όχι, οι ίδιοι οι άνθρωποι δημιουργούν τη λύπη τους απ' τον τρόπο που βλέπουν τα πράγματα.
– Εσένα δηλαδή ποτέ κανένας δεν σε λυπεί;
– Καμιά φορά…
– Και δεν θέλεις να σε φροντίσουν, να σε προσέξουν, να αποσοβήσουν αυτή την εμπειρία;
– [σιωπή] – Έλα λέγε, ποιους λύπησες αυτό το δεκαπενθήμερο; Ίσως σαν κοιτάξεις να βάλεις τη δική τους ψυχή σε σειρά, μπει και η δικιά σου. Γιατί οι ψυχές δεν είναι σαν νησιά, χωριστές μεταξύ τους, αλλά ενώνονται όλες χαμηλά στα βάθη.
– Χα, αυτό έλεγε κι εκείνος ο βλάκας, ο Κίμων, ο φίλος της μητέρας μου! Ευτυχώς τον ξεφορτώθηκα αυτόν. Με "έριχνε". Να φανταστείτε ότι, κάποτε του μίλησα στο τηλέφωνο και έκλαψε!
– Μπα μπα… Γιατί έκλαψε;
– Κάτι λέει τον είχε πειράξει στο στομάχι.
– Για πες μου περισσότερα.
– Τι σημασία έχει; Νόμιζα άλλωστε ότι σήμερα θα μιλήσουμε για τον έρωτά μου προς τον πατέρα.
– Ας το πιάσουμε λίγο μετά αυτό. Ή, αν θέλεις, ας το κάνουμε αυτό και φέρε τον Κίμωνα εδώ την επόμενη φορά να μιλήσουμε και οι τρεις.
– Καλέ, άλλο πάλι κι αυτό! Αυτός θα αρχίσει να μου λέει να μιλάω στην Λίτζια. Χα! Τώρα που μου έδωσε το σπίτι της Καλλιθέας; Επί τρεις μήνες της μιλούσα για να πάρω αυτό το κωλόσπιτο, μάλλιασε η γλώσσα μου! Ας ξεκουραστώ για τα επόμενα είκοσι χρόνια και βλέπουμε.
– Μα δεν θες να μιλήσεις με τη μητέρα σου;
– Όχι, γιατί να θέλω; Αυτή όλο για το επάγγελμα μού μιλάει. Αφού της είπα, θα δουλέψω στην τηλεόραση. Δεν της άρεσε. Θα κάνω και φωτογραφήσεις εσώρουχων. Ούτε αυτό της άρεσε. Ε, της λέω, λοιπόν θα χορεύω και σε ξενυχτάδικα!
Ουφ μωρέ. Αυτοί οι γέροι όλο το μέλλον σκέφτονται. Όταν φτάσω στα πενήντα, ποιος θα με θέλει, σαν πεθαμένη θα 'μαι. Τώρα πρέπει να ζήσω τη ζωή μου. Το αύριο ας φροντίσει το αύριο.
Ωχ, τι βλέπω! Δεν μου 'βαλε η μητέρα λεφτά να σας πληρώσω. Ούτε καν για βενζίνα για το καμπριολέ δεν μου 'βαλε! Και λέιζερ που ήθελα να κάνω για τα σπυράκια μου; Πού είναι τα λεφτά;
– Αυτό ας το συζητήσουμε την επόμενη φορά, νομίζω πως η ώρα μας έχει φτάσει στο τέλος της.
Από τον πόνο που έχει δημιουργήσει η Ελένη σε όλους, και συνεχίζει να δημιουργεί, τι γνωρίζετε και πού προσπαθήσατε να την ελέγξετε; Πού προσπαθήσατε να φέρετε μέσα της καλοσύνη, ηθική, συντονισμό με τους γύρω της; Ερχόμαστε στο γραφείο σας και μας αντιμετωπίζετε σαν ξένους. Κι όμως, δεν οφείλετε να κάνετε την Ελένη να μας συμπεριφέρεται καλύτερα; Δεν οφείλετε να της εμφυτεύσετε αρετές; Δεν πρέπει να την καθοδηγήσετε; Δεν πρέπει να την ευαισθητοποιήσετε προς τη βαθύτερη ψυχή της; Δεν πρέπει να συζητήσετε μαζί της τους τρόπους με τους οποίους κάνει την ζωή των γύρω της δυσαρμονική και δυστυχή; Δεν πρέπει, το λιγότερο, να φέρετε τα σφάλματά της στην επίγνωσή της;
Δεν πρέπει, μέσα από την πρακτική σας, να μειώσετε τη βία που η Ελένη φέρνει στη ζωή μας;
Δεν μας οφείλετε τίποτα;
Αυτά τα λεφτά που παίρνετε, δεν σας τα δίνει η Ελένη. Σε αυτόν που σας τα δίνει, δεν του οφείλετε τίποτα; Δεν του οφείλετε να ελέγξετε τη βία της Ελένης προς αυτόν; Δεν οφείλετε να κάτσετε όλοι μαζί και να συζητήσετε τις όποιες διαφορές τους; Δεν οφείλετε να καλυτερέψετε την κοινή ζωή τους με μια κοινή προσπάθεια; Δεν οφείλετε να μιλήσετε και με τους δύο, είτε η Ελένη συμφωνεί είτε όχι;
Δεν οφείλει η Ελένη σεβασμό και πειθώ σε αυτόν που της πληρώνει τα ραντεβού μαζί σας;
Είναι δυνατόν αυτός που πληρώνει τα ραντεβού να αντιμετωπίζεται ως παρείσακτος και η Ελένη να παίρνει ύφος και να τον ανακρίνει τι θέλει μαζί σας; Την τρέλα της θέλει να συζητήσει, την τρέλα και τη βία που εκφράζει στο σπίτι. Απαγορεύεται; Τις απαιτήσεις της θέλει να συζητήσει, και το θράσος της, και την πιθανότητα αυτό το θράσος να μειωθεί μέσα από τις συνεδρίες σας. Πρέπει να της ζητήσει την άδεια;
Δεν είναι γελοίο;
Ναι. Είναι γελοίο.
Το θέμα της εχεμύθειας είναι άλλο. Δεν θα μας πείτε τα μυστικά της. Αλλά είναι υποχρεωμένη να δείχνει σεβασμό σε αυτή που τη γέννησε, και σε αυτήν που την πληρώνει, και σε αυτήν που νοιάζεται γι' αυτήν, και να διευκολύνει ενεργά, απεγνωσμένα και με κάθε τρόπο κάθε δυνατή επικοινωνία της μητέρας της μαζί σας, προκειμένου να μετριαστούν τα προβλήματα και ο πόνος που η Ελένη δημιουργεί.
Δεν είμαι εγώ που θα βοηθήσω τη μητέρα της να αντέξει την Ελένη. Εσείς είστε.
Και σας παρακαλώ μην μου πείτε ότι ταυτίζομαι με την Λίτζια τώρα. Ταυτίζομαι με όποιον υποφέρει. Αρχικά υπέφερε η Ελένη και χρειαζόταν προστασία. Μετά η Ελένη έγινε βίαια και κάποιος πρέπει να τη συνεφέρει και να βοηθήσει τη Λίτζια. Και αυτός μόνο εσείς μπορεί να είναι, που ξέρετε την υπόθεση και δουλεύετε με την Ελένη και έχετε τη δυνατότητα να ξυπνήσετε στην Ελένη την επίγνωση των σφαλμάτων της και του τρόπου που επιβάλλεται να ζει.
Είναι δυνατόν να γίνονται όλες οι χάρες στην Ελένη, και να πρέπει να παίρνει αγάπη και αγάπη και αγάπη, σαν να 'ναι τριών χρονών, και να μην έχει υποχρεώσεις, και να ζει για το γούστο της και την απόλαυσή της, και να 'ναι η υποχρέωση του γονιού να πηγαίνει με τα νερά της; Τόσο τρελή είναι; Τόσο άχρηστη είναι; Τόσο παράλογη είναι, ώστε να απαγορέψει από τη μητέρα της να σας ρωτήσει πώς ο κακός της χαρακτήρας και η βία που επιφέρει και οι απαιτήσεις της θα μειωθούν; Δεν θα 'πρεπε όλοι μαζί να τα συζητήσετε αυτά, μια συνάντηση με θέμα "Πώς να μειωθεί το διαβολικό στοιχείο στην Ελένη" ;
Γιατί θα έπρεπε το λεξικό της ψυχοθεραπείας να μην περιλαμβάνει τη λέξη "ηθική";
Να 'ναι αυτός ένας λόγος που, πέντε μήνες μετά το ψυχολογικό της επεισόδιο, η Ελένη δεν φαίνεται να έχει σημειώσει καμία πρόοδο;
Μήπως χρειάζεται μια τελείως διαφορετική αντιμετώπιση;
Ο χρόνος κυλάει. Και κάθε βδομάδα που περνάει, η Ελένη παίρνει περισσότερα λεφτά και δημιουργεί περισσότερο πόνο.
Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Αν οι συνεδρίες δεν λειτουργούν, θα έπρεπε να τις σταματήσει. Μέσα σε πέντε μήνες, θα έπρεπε να υπάρχουν κάποια δείγματα ότι οι συνεδρίες λειτουργούν. Ποια είναι αυτά;
Μπορούμε να σας ρωτήσουμε; Ή δεν θα μας δώσει η Ελένη την άδεια;
Παρακαλώ καταλάβετε. Δεν θέλω να σας θίξω. Αλλά, σε οποιαδήποτε δουλειά, χρειάζεται να υπάρχει ένα αποτέλεσμα. Όταν κάποιος σας πληρώσει, οφείλετε να του δείξετε το αποτέλεσμα. Σε αυτόν τον ίδιο θα το δείξετε. Όχι σε κάποιον άλλον. Προς αυτόν αναλαμβάνετε την υποχρέωση.
Τα παιδιά που εξαρτώνται από γονείς, κάνουν κάθε είδους μάθημα. Και οι γονείς ανεξαίρετα πηγαίνουν στους δασκάλους και ρωτάνε: πώς πάει το παιδί μου; Αν το παιδί είναι σκράπας, ή ο δάσκαλος δεν είναι καλός, ή το σύστημα δεν λειτουργεί – αν δεν υπάρχουν αποτελέσματα, αυτό σημαίνει ότι η προσπάθεια απέτυχε (και τα λεφτά πήγαν χαμένα).
Εσείς και η Ελένη χρειάζεται να παράγετε αποτελέσματα. Δεν θα κάτσει η Λίτζια, στην ηλικία των 57, και ενώ ετοιμάζεται να φύγει για πέντε χρόνια στη Θεσσαλονίκη, να κανακεύει την Ελένη μήπως αισθανθεί η Ελένη καλύτερα. Είναι η δουλειά της μαζί σας που θα έπρεπε να την κάνει να αισθανθεί καλύτερα. Δεν μπορεί να περάσει η ευθύνη στην Λίτζια. Η Ελένη δεν είναι πέντε χρονών τώρα. Μεγάλωσε και ο γονιός της δεν μπορεί ποτέ να έχει ισχυρή επίδραση σε αυτήν. Είναι καιρός η Ελένη να βρει ένα τρόπο να αισθανθεί καλύτερα. Όχι μες στα χάδια και μες στις απολαύσεις και μες στα χρήματα και μες στις ανέσεις και μες στις χάρες και μες στην άφθονη αγάπη των γονιών. Αυτός είναι ένας ψεύτικος παράδεισος και ούτε είναι πρακτικός (μια που η Λίτζια θα φύγει) ούτε υπόσχεται κανένα αποτέλεσμα.
Το αποτέλεσμα έπρεπε ήδη να υπάρξει μέσα από τη δουλειά της μαζί σας. Και δεν μπορούμε να το δούμε. Κάθε άλλο.
Ελπίζω να μην παίρνετε προσωπικά τις παρατηρήσεις μου. Απλά ο καιρός περνάει. Και, αν η προσέγγισή σας δεν λειτουργεί, ή δεν λειτουργεί ειδικά για την Ελένη, τότε όσο πιο σύντομα το καταλάβει η Ελένη, τόσο καλύτερα γι' αυτήν.
Αυτό το εμαιλ το προωθώ και στην ίδια.
Υ.Γ. Θα ήταν διαφορετικό αν η Ελένη αναγνώριζε ότι έχει πρόβλημα, ότι ο μέχρι τώρα τρόπος ζωής της δεν έχει λειτουργήσει (δύο ώρες το μήνα με εσάς, τρεις-τέσσερις ώρες τη βδομάδα πολ ντανς, και κατά τα άλλα χαζολόι κι εραστής). Αν μπορούσε να πει ειλικρινά "έχω ψυχικό πρόβλημα, δεν μπορώ να λειτουργήσω, βρίσκομαι σε αδιέξοδο και δεν ξέρω πώς να το λύσω", θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς. Αλλά η Ελένη, καθώς ο καιρός περνάει, προσβλέπει στο να μονιμοποιήσει τον ίδιο αυτό τρόπο ζωής που δεν έχει λειτουργήσει. Αυτό είναι δείγμα πως δεν έχει τη σωστή καθοδήγηση, και πως βρίσκεται σε μια κατηφόρα στην οποία πέφτει όχι μόνο αυτή αλλά και όλοι εκείνοι στους οποίους στηρίζεται και οι οποίοι επηρεάζονται από τη ζωή της.
Κι εγώ πώς κολλάω; Εγώ είμαι αυτός που κάθεται σε κάποιο σημείο της κατηφόρας και κρατά τη Λίτζια (η ίδια η Ελένη δεν μου επιτρέπει να την κρατήσω) για να μην συνεχίσει να πέφτει. Αλλά η ορμή παρασύρει τη Λίτζια, γιατί πέφτει η Ελένη. Πρέπει η ίδια η Ελένη να σταματήσει να πέφτει. Εσείς ξέρετε πού είναι το φρένο;
Είναι το φρένο να της δείχνει φιλικότητα η μαμά της στην ηλικία των είκοσι τεσσάρων, αυτό είναι το φρένο;
Η μαμά της ό,τι έκανε το έκανε. Καλό ή κακό, αυτό είναι. Τώρα το μπαλάκι έχει περάσει σε εσάς. Απ' εδώ και πέρα η μεταξύ τους αλληλεπίδραση θα είναι ελάχιστη, η Λίτζια θα λείπει, και η Ελένη έτσι κι αλλιώς είναι τόσο γεμάτη από τις σκέψεις για τον εραστή της, ώστε δεν δίνει δεκάρα για την Λίτζια.
Μην αυταπατάστε: η Ελένη μιλά τώρα με την Λίτζια γιατί θέλει η Λίτζια να της δώσει δικό της σπίτι, όχι επειδή ενδιαφέρεται για αυτήν. Προ ενός μηνός πέρασα δύο ώρες προσπαθώντας να μεταπείσω την Ελένη από την απόφασή της να μην ξαναμιλήσει στην Λίτζια σε όλη της τη ζωή (ή, στην καλύτερη περίπτωση, για δέκα χρόνια) και η Ελένη τόσο πολύ αντιδρούσε και τόσο θύμωσε μαζί μου, ώστε με προειδοποίησε ότι δεν θα με ξαναδεί και δήλωσε αργότερα στην Λίτζια ότι αποφάσισε ακριβώς αυτό.
Η καρδιά της Ελένης βρίσκεται στο σεξ και στον εραστή. Όσες φορές κι αν πει η Λίτζια "τι θέλεις πουλάκι μου; πώς θα ήθελες να περάσεις το χρόνο σου σήμερα; ποια χόμπι θα σε ικανοποιήσουν και πώς θα μπορούσα να τα διευκολύνω εγώ; έλα έλα εδώ να σε αγκαλιάσω… ω, το καλό μου, το γλυκό μου, το ακριβό μου…) δεν θα κάνει καμία διαφορά.
Γιατί;
Διότι η Ελένη είναι είκοσι τέσσερα. Απλό.
Ο είκοσι τέσσερα δεν μπορεί να ξαναγίνει τέσσερα. Και το να ελπίζουμε ότι αυτή η "αγάπη" πρόκειται να ξανακάνει την Ελένη λειτουργική δεν ευσταθεί και απλά σημαίνει χάσιμο χρόνου και ενέργειας και πόρων, ενώ παράλληλα μονιμοποιείται ένας τρόπος ζωής που ήδη αποδεικνύει τον εαυτό του άχρηστο και ανώφελο.
Φυσικά, μπορούμε απλά να αφήσουμε την Ελένη να κάνει ό,τι θέλει και να ελπίζουμε ότι κάποτε θα ξαναγίνει λειτουργική.
Αλλά με ποιον τρόπο κάνει μια "θεραπεία" έτσι;
Γιατί να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας και να μην πούμε τα πράγματα με το όνομά τους και να ψάξουμε λύσεις που λειτουργούν; Δεν υπάρχει τίποτα άλλο να δοκιμάσουμε και τώρα απλά θα χαϊδεύουμε την Ελένη και θα περιμένουμε το μέλλον;
Το πιο απογοητευτικό είναι πως επειδή η Ελένη είναι αντιδραστική και πλέον άμυαλη, δεν μπορείς να συζητήσεις μαζί της. Λέει: «Είμαι θαυμάσια, χάρη στον Κώστα που με έσωσε, θα δουλέψω στην τηλεόραση και στο πολ, θα έχω δικό μου αυτοκίνητο και δικό μου σπίτι και με το χαρτζηλίκι από την υποδοχή στην καφετερία θα πληρώνω το ηλεκτρικό. Πόσα χρειάζεται κανείς για να ζήσει;» Αν μπορούσε να αντιληφθεί την κατάστασή της και να τη συζητήσει με ειλικρίνεια, θα μπορούσαμε όλοι μαζί να ψάξουμε για λύσεις. Τώρα το μόνο που μπορεί να κάνει κανείς είναι είτε να την πιέσει είτε να την αφήσει στον παραλογισμό της και να ελπίζει ότι κάποτε θα επανέλθει.
Όσο μπόρεσα να καταλάβω από τη συνεδρία μας –γιατί δεν μιλάτε ξεκάθαρα αλλά θεωρητικά και ρητορικά και ερωτάτε αντί να απαντάτε, το οποίο παίρνει χρόνο και ενέργεια και μπερδεύει–, αυτή τη δεύτερη επιλογή κάνετε εσείς. Το ερμηνεύετε ως αισιοδοξία και θετικότητα. Το ερμηνεύω ως επιπολαιότητα.
Αυτή η επιπολαιότητα της Ελένης της έρχεται ακριβά όμως. Γιατί την εδραιώνει ως ένα επιφανειακό, άχρηστο, μη δημιουργικό και –επιτρέψτε μου– άρρωστο ον.
Η δημιουργικότητα του αρρώστου ή του προβληματικού, όπως είναι τώρα η Ελένη, βρίσκεται στην προσπάθεια που κάνει να ξεφύγει από το πρόβλημά του. Με αυτό τον τρόπο η εμπειρία του προβλήματος αποκτά νόημα και γίνεται εποικοδομητική.
Η ορθή πράξη τώρα δεν βρίσκεται στα χάδια των άλλων, ούτε στα χόμπι και στους εραστές, αλλά στο να συνειδητοποιήσει η Ελένη το πρόβλημά της, να το πάρει στα σοβαρά, να πάψει να το αρνείται, κοροϊδεύοντας τον ίδιο τον εαυτό της, και να κάνει προσπάθειες για να το επιλύσει.
Η Ελένη πάντα είχε προβληματική συμπεριφορά. Αυτή τη στιγμή όμως, η συμπεριφορά εδραιώνεται και στερεώνεται με το τσιμέντο της τρέλας. Δημιουργεί γύρω της μια ατμόσφαιρα που λέει: "μην μου μιλάτε, είμαι τρελή, όλα με πειράζουν, όλα με ρίχνουν, δεν θέλω να σκεφτώ τίποτα, δώστε μου σπίτια και λεφτά και θα ζήσω τη ζωή μου με το σεξουαλικό μου χόμπι (ναι, εκείνο το σεξουαλικό χορό που είναι ο μόνος χορός που με ενδιαφέρει). Δεν απαντάω στα εσεμέσια σας, σας φωνάζω ή βρίζω αν γουστάρω, η μόνη συζήτηση που έχει νόημα για να κάνετε μαζί μου είναι για να επικυρώσετε τα παλαβά μου σχέδια. Θα ζήσω τη ζωή μου. Εσείς τι θέλετε; Με ποιο δικαίωμα καν μου απευθύνετε το λόγο;"
Αυτή η κατάσταση, αυτή η ανεξέλεγκτη κατάσταση, είναι επικίνδυνη. Πρέπει να βρεθεί κάποιος ή κάτι που θα της βάλει φρένο και θα την κάνει λογική.
Κι αυτός δεν είναι το να πηγαίνει η μαμά της με τα νερά της. Η μαμά της δεν πρέπει ούτε με τα νερά της να πηγαίνει ούτε να αντιδρά. Είναι αμφότερα ανώφελα, βλαβερά.
Πρέπει να θυμηθούμε πως είμαστε άνθρωποι και όχι αντιδραστικά κτήνη. Αυτό που θα ξυπνήσει εκείνη την επίγνωση μέσα μας είναι αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει.
Στο χρονικό διάστημα που η Ελένη ακολουθεί θεραπεία μαζί σας, δεν έχει εκδηλωθεί τέτοια επίγνωση. Αντίθετα, θράσος και παραλογισμός μοιάζουν να βρίσκονται σε crescendo.
Κι αυτό, είναι ανησυχητικό. Και –επιτρέψτε μου– μειώνει τη νομιμότητα της μεταξύ σας συνεργασίας.
Μπορείτε να ψυχαναλύσετε ό,τι λέω όσο θέλετε ως εκδήλωση ενός σεξουαλικού ενδιαφέροντος για την Ελένη (όπως φαντάζομαι υπονοεί η φράση σας "ο καθένας για τους δικούς του λόγους", με αναφορά τη συζήτησή μου, κατά τη συνεδρία μας, για την υπερβολική εστίαση της Ελένης στο σεξ και στους σεξουαλικούς χορούς). Όμως η αλήθεια είναι πως ένας άνθρωπος, όπως εγώ, που έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί τα ψυχικά χαρίσματα της ανθρώπινης υπόστασης, και να τα εκτιμήσει, δεν δέχεται να τα δει να χάνονται.
Στην Ελένη χάνονται τώρα.
Που είναι ένας άλλος τρόπος να πούμε πως χάνει την ψυχή της.
