(Διήγησή μου σχετικά με τη διδασκαλία της αγάπης στην κουλτούρα της γιόγκα)
Έχω μείνει για χρόνια σε πνευματικά κέντρα (άσραμ) στην Ελλάδα και στην Ινδία. Τα κέντρα αυτά έχουν ομοιότητες και διαφορές με τα δικά μας ''μοναστήρια". Η βασική τους διαφορά είναι ότι δεν στηρίζονται σε, ή προωθούν, κάποιο συγκεκριμένο θρησκευτικό δόγμα. Ας πούμε αν είσαι χριστιανός ή μουσουλμάνος δεν παίζει καμιά διαφορά. Ομοιότητες είναι το κοινό πρόγραμμα για όλους, το οποίο αναρτάται σε πίνακα ανακοινώσεων, και η έμφαση στην αγάπη. Η παρούσα δημοσίευση αφορά την εκπαίδευση στην αγάπη, που λαμβάνει κανείς σε ένα πνευματικό κέντρο.
Αν εξαιρέσουμε τη διδασκαλία του Χριστού, που νομίζω στη σημερινή εποχή ελάχιστοι παίρνουν στα σοβαρά, όταν λέμε αγάπη εννοούμε τη φυσική έλξη που νιώθει κανείς προς κάποια μέλη του αντίθετου φύλου και προς τα παιδιά του. Θεωρείται φυσικό οι σχέσεις μας με τους υπόλοιπους ανθρώπους να διακατέχονται από καχυποψία, αδιαφορία, τοίχους και χωρίσματα: οι άλλοι έχουν διαφορετικές πεποιθήσεις, διαφορετικά θρησκεύματα, μπορεί να μας κάψουν και να μας λεηλατήσουν.
Αλλά σε ένα πνευματικό κέντρο τα πράγματα είναι αλλιώς. Εδώ θεωρείται ότι η αγάπη είναι η βάση της ζωής, ή, για να το πω αλλιώς, ότι κανένας δεν είναι ξεχωριστός από κανέναν. Είμαστε όλοι σαν συγκοινωνούντα δοχεία και ενωνόμαστε απ' το νερό της αγάπης. Είμαστε σα νησιά και ενωνόμαστε κάτω απ' την επιφάνεια, στη στεριά του ίδιου του βυθού. Οι άνθρωποι που ενσαρκώνουν αυτή την αγάπη είναι οι πνευματικοί δάσκαλοι. Αν δεν υπήρχαν αυτοί, ούτε καν θα φανταζόσουν ποτέ ότι σε ενώνει μια κρυμμένη σχέση αγάπης με κάποιον άγνωστο.
Τα πρώτα χρόνια που μένει κανείς σε ένα άσραμ, ζει σε μια προσωπική κόλαση. Αφήνω κατά μέρος τα λιγοστά υλικά αγαθά που σου παρέχονται - αυτά είναι ένα άλλο κεφάλαιο. Υπάρχει μια κόλαση που σχετίζεται με την ίδια την ψυχολογία σου, που δημιουργείται από τις καθημερινές εντάσεις στις σχέσεις σου με τους άλλους. Οι εντάσεις αυτές δημιουργούνται από την εγγενή σου επιθετικότητα, την οποία η ακαδημαϊκή εκπαίδευση που έχεις περάσει δεν σε έμαθε να αναγνωρίζεις. Διαφορετικοί λαοί εκφράζουν αυτή την επιθετικότητα με διαφορετικούς τρόπους. Οι Έλληνες την εκφράζουν πιο χειροπιαστά, με φωνές, μπούγιο και κατηγορίες. Λαοί που έχουν περάσει περισσότερη ακαδημαϊκή εκπαίδευση την εκφράζουν με πιο διανοητικό τρόπο. Συχνά με τον τόνο της φωνής και την επιλογή των λέξεων. Ας πούμε μια Αγγλίδα δεν θα σε αποκαλούσε ποτέ ''τσογλάνι'', όπως θα μπορούσε να κάνει ένας Ελληναράς. Αντ' αυτού θα έλεγε: «Γιατί, ''αγαπητέ'' μου, δεν καθάρισες τη σάλα της υποδοχής; Δεν ήταν το καθήκον σου να την καθαρίσεις;» Οι Άγγλοι, αλλά και οι Δυτικοί γενικότερα, είναι ''μανούλες'' στο να καλύπτουν την επιθετικότητά τους με εκφράσεις επιφανειακά αβρές. Βλέπετε, έχουμε ένα χριστιανικό παρελθόν και δεν θεωρείται θεμιτό να νιώθουμε αρνητικά προς τον ''συνάνθρωπό μας''. Ωστόσο, ποτέ δεν εκπαιδευτήκαμε στο να μεταβάλλουμε την ψυχολογία μας, κι εκεί είναι που αρχίζουν τα ευτράπελα.
Τα πρώτα χρόνια, λοιπόν, κανείς ζει μέσα στην κόλαση των σχέσεων που δημιουργεί με τους άλλους. Σημειώστε ότι αναγκάζεται να βρεθεί με ανθρώπους που δεν έχει επιλέξει, ούτε μπορεί να τους ξεφορτωθεί όταν αγριέψει ή περάσει στην αδιαφορία προς αυτούς, όπως κάνουμε με τους ερωτικούς μας παρτενέρ. Βρίσκει αυτά τα ίδια άτομα, με τα οποία έχει δημιουργήσει προστριβές, μπροστά του συνεχώς. Οι χώροι ενός άσραμ είναι περιορισμένοι και όταν συναντάς αυτόν με τον οποίο δημιούργησες προστριβή, η θύμηση και η ενόχληση που προέρχεται από αυτήν αναδύονται και πάλι στο νου σου και, μέρα με τη μέρα, οι μνήμες και τα σχετικά συναισθήματα αποκτούν μια δομή που σε συνθλίβει.
Γιατί δεν δημιουργεί το άσραμ χώρους χωριστούς όπου θα μπορούν να ζουν, σαν έθνη ξεχωριστά, ας πούμε, ομάδες των οποίων τα μέλη αισθάνονται θετικά το ένα προς το άλλο; Πρώτον, γιατί αυτό είναι πολύ δύσκολο να γίνει κι επειδή, αν γινόταν, θα δημιουργούνταν εύκολα προστριβές μεταξύ των ομάδων, λόγω αυτού του τύπου της συνείδησης, ότι άλλο ΕΜΕΙΣ και άλλο ΑΥΤΟΙ. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι αντικείμενο εκπαίδευσης σε ένα άσραμ θεωρείται η εκμάθηση της αγάπης. Το να αγαπήσεις τον ερωτικό σου σύντροφο της κάποιας δεδομένης στιγμής έρχεται φυσικά, αλλά η ύπαρξη απλώνεται πέρα απ' τα στενά όρια αυτής της σχέσης. Πίσω απ' τη στενή αυτή καρδιά που έχει χώρο μόνο για έναν (και ακόμα κι αυτός αλλάζει σε διαφορετικές στιγμές της ζωής σου) βρίσκεται μια ευρύτερη καρδιά η οποία αντικατοπτρίζει την επίγνωση ότι, κατά βάθος, κάτω από την επιφάνεια, στο βυθό, ''όλα τα νησιά συνδέονται''. Αυτή η επίγνωση δεν είναι σωματική, γιατί στο υλικό σώμα είμαστε όντως όλοι ξεχωριστοί. Η επίγνωση είναι ψυχική.
Ήταν ένα από αυτά τα χρόνια. Στο διπλανό κρεβάτι στον κοιτώνα του άσραμ έμενε ο Ράκα, ένας άγριος Γιουγκοσλάβος καρατερίστας που δούλευε επίσης μαζί μου στα μαγειρεία. Κανένας δεν αντάλασσε λόγια μαζί του. Όταν δεν έπλενε καζάνια φώναζε πολεμικές κραυγές και χτυπούσε βίαια τον αέρα. Μια μέρα καθόταν σε ένα παγκάκι και πήγα και κάθισα κι εγώ δίπλα του. Μου είπε: ''Εγώ κάθομαι εδώ''. Του είπα: ''Τώρα κάθισα κι εγώ''. Αμέσως σηκώθηκε κι έφυγε. Απ' εκείνη τη στιγμή με αντιπάθησε πάρα πολύ και κάθε φορά που με έβλεπε φώναζε: ''Θα σου σπάσω ΟΛΑ ΤΑ ΚΟΚΑΛΑ''. Κάποιος άλλος τρόφιμος μου είπε να μην φοβάμαι, διότι αν με έδερνε θα τον έδιωχναν απ' το άσραμ. Αλλά αν με ένα χτύπημα μου έσπαζε τα δόντια, τι σημασία θα είχε για μένα αν μετά τον έδιωχναν; (Έτσι κι αλλιώς, αυτός δεν ήταν μόνιμος, θα έφευγε μετά από κανένα χρόνο).
Μίλησα για το θέμα στην πνευματική μου δασκάλα, η οποία καθοδηγούσε τα πράγματα στο άσραμ. Μου είπε: ''Σανκάλπα, αν μπορείς να αγαπήσεις αυτό τον άνθρωπο, μπορείς να αγαπήσεις όλους τους ανθρώπους! Δες το σαν μια μεγάλη ευκαιρία που σου δίνεται. Τον φίλο του ο καθένας τον αγαπάει, αλλά μπορείς να αγαπήσεις τον εχθρό σου;''
Της είπα: ''Σουάμιτζι, εγώ δεν θέλω να ακολουθήσω τη διδασκαλία του Χριστού. Είμαι ένας απλός άνθρωπος και θέλω να κρατήσω την ασφάλειά μου και τα σύνορά μου με τους άλλους''. Μου είπε: ''Πίστεψέ με, Σανκάλπα, μέχρι η καρδιά μας να ανοίξει πέρα από τα σύνορα αυτά, δεν υπάρχει ευτυχία. Δεν υπάρχει ευτυχία στη συνηθισμένη ζωή. Για να ευτυχίσεις, χρειάζεται να ξεπεράσεις τους τωρινούς περιορισμούς της καρδιάς σου''. Της είπα: ''Σουάμιτζι, νιώθω πολύ επιθετικά προς αυτόν. Τι να κάνω;'' Είπε: ''Μην ενδίδεις στις επιθετικές διαθέσεις του νου σου. Παρατήρησε αυτή την επιθετικότητα και αποστασιοποιήσου από αυτή. Να είσαι πάντα φιλικός και ανοιχτός προς αυτόν, σα να 'ταν αδελφός σου. Αυτό θα επηρεάσει και τον ίδιο για να ξεπεράσει τη δική του επιθετικότητα. Είμαστε όλοι σε ένα καράβι και χρειάζεται να κρατήσουμε το πηδάλιο με σταθερά και σοφά χέρια, για να μη συγκρουστεί στα βράχια''.
Μία μέρα συνέβη το εξής: Ήμουν καθισμένος στο πεζουλάκι έξω απ' τις τουαλέτες, και αυτός, πίσω μου, κατέβαινε απ' τις τουαλέτες για να βγει έξω. Μόλις με είδε ταράχτηκε. Τις τελευταίες μέρες με απόφευγε και δεν περνούσε από κοντά μου, αλλά τώρα δεν είχε επιλογή γιατί ο χώρος ήταν στενός. Τον άκουσα να οπισθοχωρεί, πίσω μου, και να λέει: ''Όχι, όχι, δεν μπορείς να το κάνεις αυτό Σανκάλπα, δεν μπορείς να κλείνεις το πέρασμα στους άλλους...''. Και ξαφνικά τον είδα, με μια αποφασιστική κίνηση, να έρχεται προς τα εμένα, προφανώς για να μου χυμήξει. Πετάχτηκα πάνω έντρομος και υποκλινόμενος μπροστά του είπα: ''Μα Ράκα, όχι, προς Θεού, ο δρόμος είναι ανοιχτός, πέρασε...!'' Και τότε ένα απίστευτο πράγμα συνέβη. Τον κοίταξα στα μάτια κι αισθάνθηκα ότι αυτός υπέφερε πιο πολύ από μένα. Και με μιας ο φόβος κι ο θυμός μου πέρασε κι αισθάνθηκα συμπόνια.
Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα τι εννοούσε ο Χριστός όταν έλεγε: ''αγαπάτε αλλήλους''. Δεν μιλούσε για το γείτονά σου, αλλά γι’ αυτόν που μένει στην απέναντι όχθη. Δεν μιλούσε για τον οικείο σου, αλλά για τον άνθρωπο που έχει διαφορετική πεποίθηση από σένα. Αισθάνθηκα ότι η ευτυχία πράγματι περιμένει αυτούς που, κατεβάζοντας την ενέργεια από το νου στην καρδιά, ξέρουν να μετατρέπουν τις εκλεπτυσμένες εκφράσεις και τα πονηρά διανοήματα σε μια άδολη και παράλογη επικοινωνία.
